Felsefe hakkında her şey…

Felsefe nedir?

15.10.2022
1.536
Felsefe nedir?

Felsefe nedir?” sorusuna kısa ve evrensel bir yanıt vermek olağan değildir; zira felsefenin tek bir tanımı yoktur. Hatta bazı filozoflar felsefenin tanımının yapılamayacağını; çünkü onun bir üst dil olduğunu ifade etmişlerdir (Sönmez, 2006, s.66). Buna karşın felsefenin bir şekilde tanımını yapmak gerektiğinde felsefebilgelik (hikmet) sevgisi” olarak ifade edilebilir.

Felsefenin belli bir standart tanımının yapılmasının neredeyse imkânsız oluşunun temel nedenlerini şöyle sıralamak mümkündür:

  1. Felsefenin birçok alt türü bulunur. Örneğin metafizik, ahlak ve bilgi felsefesi gibi çok değişik felsefe türleri bulunmaktadır.
  2. Her felsefi alanda farklı eğilim, kuram ve öğretiler vardır. Örneğin realizm, idealizm, pragmatizm ve rasyonalizm gibi değişik felsefi yaklaşımlar bulunmaktadır.
  3. Tarihsel süreçte ortaya çıkan felsefi öğretiler karşıtlığı ve birbirini yadsımayı temel almışlardır ve bu nedenle felsefenin çalışma alanı oldukça karmaşık ve soyut bir düzlemde şekillenmiştir (Yıldırım, 1991, s.10). Bu süreçte ortaya çıkan her felsefe anlayışı, teori ve yaklaşım, farklı tanımlamalara yönelmiş ve bu durum, standart tanımlamayı zorlaştırmaktadır.

Felsefenin mitos, din ve şiirden doğduğu, genel kabul gören bir anlayıştır. Felsefe süreç içinde özgün düşünmenin temellerini atmış ve gerçeği bütünüyle açıklamaya çalışmış; dolayısıyla da ‘yaşama bakış açısı’ anlamını kazanmıştır (Özyurt, 2000, s.166).

Felsefe (Philosophia) teriminin ilk kez Pytagoras tarafından kullanıldığı kabul edilmekle birlikte bu terimin asıl anlamını Platon ve Aristoteles felsefesinde kazanmış olduğu görüşü yaygındır. Kaynağı Yunanca philosophia terimine dayanan felsefe,  sözcük anlamı olarak “sevgi” (philia) ve “bilgi, bilgelik” (sophia) sözcüklerinin birleşmesiyle elde edilmiştir (Akarsu, 1988, s.80). Bu terimin sözlük karşılığı olarak, şu anlamlar verilmektedir (Oğuzkan, 1993, s.56):

“Felsefe, gerçeğin (realitenin) tümünü, özdek (madde) ve yaşamla ilgili türlü belirtileri neden, ilke ve erekler (hedefler/amaçlar) bakımından inceleme amacı taşıyan düşünce etkinliğidir. Felsefe, bilgi, kavram, inanç ve kuramların çözümlenmesi ve eleştirilmesinde açıklık arayan düşünce yöntemidir. Felsefe, bir kişinin davranış ve düşüncelerine kılavuzluk yapmaya yarayan toplu ve tutarlı görüş bütünüdür. Felsefe, genel olarak mantık, ahlak, güzelduyu, fizik ötesi ve bilgi kuramı gibi dallardan oluşan geniş bilim alanıdır.”

Daha önce de belirttiğimiz gibi felsefeyi tek bir tanımla açıklamak oldukça güçtür. Felsefenin ne olduğunu ortaya koyan şu üç görüş ise yaygın olarak kabul görmektedir (Sözer, 2002, s.83):

  1. Felsefe insanın niteliğini, dünyanın yapı ve işleyişini anlama çabasıdır,
  2. Felsefe gerçeği bulma ve öğretme yolunda bir bitmeyen derinleşmedir,
  3. Felsefe insanı iyiye, doğruya ve güzele yönelten bir düşünce biçimidir.

Felsefe tanımı konusunda belirli bir uzlaşma bulunmamasına karşın, felsefenin genel özellikleri ve işlevleri şu şekilde özetlenebilir:

  • Felsefe yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır (Sönmez 2006, s.62).
  • Felsefe, akılcı incelemeye ve yaratıcı düşünceye dayalı bir yöntemdir.
  • Felsefe evren ve bütün hakkında belirli bir görüş elde etmeye çalışan bir çabadır.
  • Felsefe hem sorun hem de sorunların çözümü hakkında kuramlardır (Tozlu, 2003, ss.7-9).
  • Felsefe dilin mantıksal analizi, kavramların ve sözcüklerin tanımlanması ve anlamlarının aydınlatılmasıdır (Türkoğlu, 1996, ss.168-169).
  • Felsefe bilimlere yol göstericilik yapan onlara amaç, yöntem ve teknik önerilmesidir (Çelikkaya, 1999, s.87).

Felsefe yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır

Bireyin günlük yaşamda kişiliğinde odaklaşan her tavır ve anlayışı temel düzeyle felsefe olarak nitelendirmek olasıdır. Örneğin bir alışverişte ortaya koyduğumuz anlayışın felsefi bir bakışın ürünü olduğu söylenebilir. Yerli malı kullanma, markasız giyecek tercih etmeme, semt pazarı yerine manavı tercih etme gibi ayrıntılar bile bir bakışın sonuçlarıdır ve basit anlamda bir felsefeyi içerir. Kaldı ki ulusal bağımsızlık, yurt ve dünya yönetimine ilişkin siyasal görüş, medya ve gazete tercihleri ile dinî inançla ilgili görüşlerin yaşama ve evrene ilişkin birer tavır olduğu açıktır. Örneklerdeki bakış açıları, aslında bilinçli ya da bilinçsiz birer felsefi anlayışın yansımalarıdır. Özetle felsefe bir dünya görüşüdür ve yaşama bakış açısıdır, evreni bütünüyle kavrama ve yakalama uğraşıdır (Sönmez, 2002, s.4).

Felsefe akılcı incelemeye ve yaratıcı düşünceye dayalı bir yöntemdir

Felsefe olay ve olguların belirli bir sistematik içinde akılcı düşünme ilke ve tekniklere dayandırılarak irdelenmesini amaçlar. Bu bağlamdaki felsefe artık basit ve dar anlamda felsefeden farklıdır ve akademik değer taşır. Felsefe, insana birçok konuda doğru, açık ve neden-sonuç ilişkileriyle delillere dayalı olarak düşünmeyi öğretir. Felsefi düşünme yöntemleri insana hemen her konuda akıl yürütebilmesi için gerekli temelleri hazırlar (Cevizci, 2007a, s.30). Örneğin günlük yaşamda olay ve olgulara bakışımızda tümevarım ve tümdengelim gibi mantık yürütme tekniklerinden yararlanırız.

Felsefe evren ve bütün hakkında belirli bir görüş elde etmeye çalışan bir çabadır

Felsefe bireyin dünden bugüne kazandığı bilgi ve deneyim birikimi ile edindiklerinin sistemleştirilmesine olanak verir. Bu süreç bir bakıma bireysel bir dünya görüşünün oluşturulmasıdır. Ancak felsefe olay ve olgulara dar, tek yönlü bir anlayışla değil; bütüncül bakmayı amaç edinir. Filozof bakış, yaşamı bir iş adamı ya da sanatçının salt kendi uzmanlık alanı açısından görmek yerine; bir bütün olarak kavranılmasını amaçlar (Tozlu, 2003, s.8). Felsefe burada “düşünce felsefesi”ni “eleştirel felsefe”den ayrık tutar. Felsefe değişik bilim ve çalışma alanlarının düşünce ve sonuçlarını alarak daha bütüncül olana ve evrensele yaklaşır.

Felsefe hem sorun hem de sorunların çözümü hakkındaki kuramlardır

Felsefe köken olarak bilgiyi ve bilgeliği sevmek, doğruluğu araştırmak, özgür düşünce ve eleştiriyle sağlam bilgilere ulaşıp yaşamı buna göre düzenlemeyi amaçlar (Hilav, 1985, s.14). Bu bağlamda felsefe sürekli sorunları ve sorunların çözümünü uğraş edinir. Felsefede bilim, din gibi kimi çalışma alanlarında olduğu gibi ortak kabul gören doğruluğuna ve kesinliğine inanılan, benimsenen sonuçlardan söz etme olanağı oldukça zayıftır. Buna göre belki Kant’ın belirttiği gibi “Öğrenilecek felsefe yoktur; ancak felsefe yapmak, felsefi düşünmek vardır.” Bu yönüyle felsefe, sürekli arayışı ifade etmektedir (Şişman, 2000, ss.87-88). Felsefe sürekli tüm boyutlarıyla sorunları belirlemeye ve bütüncül yaklaşımla sorunların çözümüne çalışır. Kısaca felsefe evrende her şeyin genel ve sistemli bir biçimde incelenmesine ve yorumlanmasına çalışan bir düşünce sistemidir (Sözer, 2002, s.83). Bu düşünce sistemiyle felsefe insan yaşamı ile ilgili ya da insanı rahatsız eden her türlü sorunun yöntemli bir biçimde çözüm etkinliklerini içerir.

Felsefe, kavramların analizi, sentezi ve anlamlarının aydınlatılmasıdır

Felsefenin tanımının yapılamayacağı, onun bir üst dil olduğu görüşü, genel kabul gören bir anlayıştır (Sönmez, 2006, s.62). Bu genel kabul görüş; analiz, sentez ve değerlendirme ile anlamlandırma temel görevini felsefeye yüklemektedir. Buna karşılık iki tür görüşün bulunduğu söylenilebilir. Birinci görüş felsefeye analiz yolu ile tüm sözcük ve kavramları açıklama işlevi yüklemektedir. Diğer görüş ise felsefenin tüm yaşama ilişkin deneyimleri aydınlatmak ve açıklamak görevi bulunduğunu ileri sürmüştür (Tozlu, 2002, s.10). Kısacası felsefe; olay, olgu, durum, koşul, kavram ve bütün olarak yaşama anlam verme ve açıklama etkinlikleri bütünüdür denebilir.

Felsefe yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır. Felsefe, akılcı incelemeye ve yaratıcı düşünceye dayalı bir yöntemdir. Felsefe evren ve bütün hakkında belirli bir görüş elde etmeye çalışan bir çabadır. Felsefe hem sorun hem de sorunların çözümü hakkındaki kuramlardır. Felsefe kavramların analizi, sentezi ve anlamlarının aydınlatılmasıdır. Felsefe bilimlere yol göstericilik yapar, yöntem önerir.

Felsefe bilimlere yol göstericilik yapar, yöntem önerir

Felsefenin temel özelliklerinden biri de yol gösterici olup yöntem önermesidir. Platon, felsefenin kendine özgü bir yöntemi bulunduğunu belirterek diyalektik yöntemi kullanmıştır (Cevizci, 2007b, s.22). Bilim ile felsefe başlangıçta iç içedir. Bilim ve felsefe arasındaki ilişki 17. yüzyıldan sonra da devam etmekle beraber yeni çağla birlikte kimi bilim alanları felsefeden ayrılmaya başlamıştır. Felsefe ile bilim arasındaki temel benzerlik, her ikisinin de aklın ürünü olmasıdır (Cevizci, 2007a, ss.24-25). Ancak felsefeye bu bağlamda düşen görev, akıl yürütme yöntem ve tekniklerini göstermektir. Felsefenin bir çalışma alanı olarak ‘mantık’ bu işlevi yerine getirmeye çalışır (Cevizci, 1997, s.456).

Felsefe yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır. Felsefe, akılcı incelemeye ve yaratıcı düşünceye dayalı bir yöntemdir. Felsefe evren ve bütün hakkında belirli bir görüş elde etmeye çalışan bir çabadır. Felsefe hem sorun hem de sorunların çözümü hakkındaki kuramlardır. Felsefe kavramların analizi, sentezi ve anlamlarının aydınlatılmasıdır. Felsefe bilimlere yol göstericilik yapar, yöntem önerir.

Kaynak: Eğitim Felsefesi, s. 2-5, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3661 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2489

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...