Doğrulamacılık (verifikasyonizm) nedir? Doğrulamacı anlam kuramı
Metafiziği tümden reddeden Mantıkçı Pozitivizm okulunun temel aldığı Doğrulamacı Anlam Kuramı bir tümcenin anlamının, o tümcenin doğruluk koşullarında olduğunu savunan kuramdır. Yani, bu kurama göre, bir tümcenin anlamını kavramak, o tümcenin hangi koşullarda doğru, hangi koşullarda yanlış olduğunu kavramayı gerektirir.
Mantıkçı Pozitivistler, bu kuramdan yola çıkarak klasik felsefenin metafizik tümcelerinin doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir olmamalarından dolayı “anlamsız” ya da kendi deyimleriyle “saçma” olduğunu göstermeye çalışırlar. Peki bir tümcenin “doğruluk koşulları” derken ne denilmektedir? Örneğin biri size “Bugün yağmur yağacak” derse bu tümcenin dile getirdiği durumun hangi koşullarda sağlanacağını hemen anlarsınız. Bugün yağmur yağarsa tümce doğru, yağmazsa tümce yanlış bir şey dile getirmiş olur. Dış dünya üzerine olumsal ampirik tüm tümcelerin anlamları bu şekilde oluşur. Dolayısıyla dünya üzerine anlamlı bir sav öne sürmüşseniz bu savın hangi durumlarda doğru hangilerinde yanlış olacağını da söyleyebilir olmanız gerekir. Eğer bu savı yanlışlayabilecek bir durum düşünemiyorsanız bu tümce dünya üzerine anlamlı bir şey dile getirmez. Ancak bazı tümcelerin doğruluklarını pratik olarak bizim sınamamız olanaklı olmayabilir. Örneğin “dünyada şu anda yaşayan insan sayısı çift bir sayıdır” dediğimizde anlamlı bir şey söylemiş olsak da bunun doğrulanması ya da yanlışlanması pratik olarak olanaklı değildir. Ancak yine de tümce anlamlı bir tümcedir, çünkü teorik olarak test edilmesi olanaklıdır. Yani pratikte test edilemese bile tümcenin anlamı onun doğruluk koşullarındadır.
Doğrulamacı kuramın çok önemli bir sonucu da şudur: İki tümcenin doğruluk koşulları aynı ise anlamları da aynı olmalıdır. Örneğin “2 + 2 = 4” tümcesi ile “3 + 3 = 6” tümcelerine bakalım. Bu iki tümce de her koşulda doğrudur. Yani ikiyle ikiyi topladığımızda dört dışında bir sayı elde ettiğimiz bir durum yoktur. Yani bu önerme “zorunlu” olarak doğrudur. Ancak aynı şeyi “3 + 3 = 6” tümcesi için de söyleyebiliriz. O da her durumda doğru olan bir zorunluluğu dile getirir. Bu durumda iki tümcenin doğruluk koşulları aynı çıkar; yani Doğrulamacılık kuramına göre bu iki tümce eşanlamlı olmalıdırlar. Yalnızca bu iki tümce değil matematik ve mantık gibi alanların tüm tümceleri eş anlamlı olmalıdır. Bu durumda zorunlu olarak doğru olan tüm tümcelerin aynı anlama geldiği sonucu çıkar. Bundan dolayı bu kuramın savunucuları bunlara “totoloji” adını verirler. Yanlış bir matematiksel tümce ise her koşulda yanlış olacağı için onlara da “çelişki” denir.
Doğrulamacılık kuramına göre üç tür önerme bulunur: ampirik, totoloji, çelişki. Bunun dışında kalan tüm tümceler anlamsızdır.
Kaynak: Dil Felsefesi, s. 30, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2649 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1615
