Hilozoizm (Canlı Özdekçilik) Nedir?

Hilozoizm veya canlı özdekçilik, felsefi olarak özdeği yani maddeyi canlı sayan öğretilerin genel adıdır ve maddenin canlı olduğunu savunan hayata bakış açısıdır. Hilozoizm kavramı, Sokrates öncesi felsefe okullarından Milet Okulu’na kadar tarihlendirilebilmekle birlikte ilk kez İngiliz teolog Ralph Cudworth tarafından tanıtılmıştır.

Antik Çağ Yunan düşüncesinin ilk düşünürleri Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes; arkhe olarak düşündükleri su, apeiron ve psykhe özdeklerini canlı olarak tasarlamışlardır. Bütün bunlar canlıdırlar; çünkü her şey bunlardan türemiş ve oluşmuştur. Daha sonra Stoacılar da özdeksel doğayı canlı saymışlardır. Çağdaş bilim, Antik Çağ düşünürlerinin bu düşünsel varsayımlarını doğrulamıştır. Canlı olan, devinendir ve doğada devinmeyen hiçbir şey yoktur.

İlkin 17. yüzyılda kullanılan canlıözdekçilik deyimi, bütün Antik Çağ Yunan özdekçilerini dile getirdiği gibi Giordano Bruno’ya Jean-Baptiste Robinet’e kadar yakın çağların birçok özdekçilerini de niteler.

Canlı özdekçilik anlayışının tek yanılgısı bütün özdeklerin canlı olmaları dolayısıyla duyumlara da sahip olduklarını varsaymasıdır. Oysa duyumlar, ancak, çok gelişmiş örgensel özdeklerde meydana çıkmışlardır. (Özdekte de kimyasal ve fiziksel duyarlılık vardır, canlıcılık ve canlıözdekçilik bunun sezilmesi ve yansımasıdır. N.)

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım