Altkültür (Alt Kültür) Nedir?

Daha geniş alanla ilişkilendirilen kültürden ayrılan alt kültür, farklı nedenlere bağlı olarak gerçekleşen, toplumun geniş kesimlerinden ve ana kültür odaklarından ayrı daha özel, daha küçük gruplarda geçerli olan kültür biçimdir. Hâkim kültürle ilişkisi çerçevesinde tanımlanan alt kültür, hâkim kültürün kısmen dışında ama bütünüyle de ondan tamamen bağımsız değildir.

Altkültürlerin kaynağı, yaş gruplarına, altkültür üyelerine, ırk, ekonomik gösterge, toplumsal tabaka, cinsiyete dayanmaktadır. Altkültürü belirleyen unsurlar o gruba dâhil kişilerin ortaya koyduğu siyasi, estetik, dini, mesleki bakış açıları ve yaklaşımlarıdır.

Bunun yanı sıra zihniyet, değerler, davranışlar, normlar, dil, söylem, giyim tarzı, görünüm, saç biçimi, müzik tercihleri, boş zaman uğraşları, konuşma biçimleri, gibi unsurlar alt kültürlerin genel özellikleri arasında yer almaktadır.

Chris Jenks, alt kültür üzerine yazdığı kitabında (2007), alt kültür kavramının tarihsel arka planını, kavramının farklı tanımlarını, kavramın kendi içinde çeşitlenmesini ve sosyolojik teoride kavramın nasıl kullanıldığını ayrıntılı bir şekilde izah etmektedir.

Altkültür kavramı, hâkim kültür yahut milli kültür içinde sınıf, etnik köken, bölge, dini grup gibi öğelere ayrılan alt bölümler şeklindeki tanımından daha karmaşık tanımlara ulaşmaktadır. Hatta kavram gençlik kültürleri ve popüler kültür sınırlarına dahi çekilmektedir. Tıpkı kültür kavramı gibi altkültür de esasen geniş bir tartışmanın, zengin teorik bir arka planın konusu olmaktadır.

Altkültür çalışmaları genellikle gençlik üzerine yoğunlaşmaktadır. Gençlik alt kültürleri, alt kültür araştırmalarında önde gelen türdür.

Altkültürler genellikle gençlik gruplarında kendini göstermektedir. Bunun nedeni gençlik ile genel kültür biçimleri arasındaki mesafe olabilir. Yahut gençlik yaşam biçiminin ve zihniyetin hâkim kültür biçimlerine karşı çıkışı, muhalif bir tavra girişmiş olması da başka bir neden olarak gösterilebilir.

Bu anlamda Hebdige’nin (2005) çalışması gençlerin protest durumlarını sergilemesi bakımından örnek verilebilir. Aynı şekilde Yaman’ın (2013) ‘Apaçi Gençlik’ kitabı da benzer bir şekilde gençlik alt kültürlerine dönük bir araştırmayı örneklemektedir.

Apaçi Gençlik

Toplumun bütün kesimleri açısından altkültür gruplarının oluşması olağandır. Belli unsurlara ve nedenlere bağlı bir şekilde toplumun genel kültürünün dışında (tabi onun tamamen dışına çıkarak değil) oluşan kültürel yapılanmalar, altkültürlerin farklı alanlarda oluşmasına imkân vermektedir.

Siyasi, kültürel, dini, estetik, spor kaygılardan hareketle oluşan altkültür grupları, belli bir sunum ve sembolizm üzerinden işlemektedir. Her birinin hayata, dünyaya, insana belli bir bakış açısına sahip olduğu görülen alt kültür grupları, bir var oluş kaygısıyla da açıklanabilir.

Spor altkültürlerine dâhil olan taraftarlık, holiganlık, takım tutma eylemleri buna örnek verilebilir. Yahut belli mekânlarda buluşma, oraları ‘mekân tutma’ eyleminde buluşan grupların hareketini de buna dâhil etmek mümkün olabilir.

Altkültür toplumun genel kültürünü, milli kültürü parçalayan bir etken midir? Toplumsalın parçalanışı, dağılışı olarak görülebilir mi altkültür? Bu şekilde tanımlayanlar yok değildir.

Jenks’in kitabının alt başlığı tam da böyledir: toplumsalın parçalanışı! Çünkü altkültürler, çoğu zaman ana kültürden radikal bir şekilde kopuşu yahut ana kültüre karşı çıkışı içerebilmektedir. Altkültürün ürettiği tavır, davranış ve bakış açısı ile ana kültürün yaklaşımı uyuşmayabilir. Bundan ötürü altkültürler genelde olumsuzlanan, horlanan, tasvip edilmeyen özellikleriyle ortaya çıkmaktadır.