Sıçrama Nedir, Ne Demektir?

Niceliksel değişmeden niteliksel değişmeye geçiş aşaması. Tarihsel ve eytişimsel özdekçi felsefenin en önemli kavramlarındandır. Doğada toplumda ve bilinçte; tek sözle tüm evrende geçerli olan nicelikten niteliğe geçiş yasasının açıkladığı geçiş aşamasını adlandırır. Evrensel evrim bu yasayla işler. Evrim, süreklilik ve kesiklikik’in birliğidir. Önce niceliksel değişmeler sürekli ve kerteli (Os. Tedrici) olarak birikir. Bu değişmeler süreklidir, çünkü aynı niteliği koruyarak yavaş yavaş sürüp gider. Sıçramanın hızlılık derecesi görelidir, niceliksel birikimin hızıyla oranlıdır, örneğin maymundan insana geçişte olduğu gibi niceliksel birikimin milyonlarca yıl sürdüğü hallerde sıçrama da yüz binlerce yıl sürer.

Ama bu gene de bir sıçramadır; çünkü bir nitelikten başka bir niteliğe atlanmıştır. Buna karşı, 99 derece kaynatılan suyun bir derece daha kaynatılmakla birdenbire buhar niteliğine dönüşmesinde olduğu gibi, ölçülemeyecek kadar hızlı sıçramalar da vardır. Kesiklilik ve sürekliliğin bu bağımlılığı ve birliği, özdeğin iç yapısında da görülebilir. Özdek süreklilik niteliği gösteren dalgalı niteliği ile kesiklilik niteliği gösteren tanecikli niteliğini birlikte taşır.

Doğa, toplum ve bilinç bu sıçramalı evrimsel sürecin her gün gözlemlediğimiz sayısız örnekleriyle doludur. Örneğin doğada su, 1-99 dereceler arasında bulunduğu zaman sudur, 0 derecede buz ve 100 derecede buhar olur, bambaşka bir niteliğe sıçrar. Sadece bir derece değişikliği suya birdenbire nitelik değiştirtmektedir. Bütün nitelik değişmeleri, metafizik ve bireyci anlayışın tersine, niceliksel birikmelerin ve değişmelerin sonucudur. Suyu kaynatmak ya da soğutmak, onda niceliksel değişiklikler meydana getirmektir. Örneğin kaynatılan su, 99’uncu dereceye kadar niceliksel değişmelerinde sürekli ve kesintisizdir, nicelikçe değişmelerin sürekli bir dizisi olarak sürüp gitmektedir. Ama onu 99 dereceden 1 derece daha kaynatmak birdenbire bu sürekli gidişte bir kesinti, bir sıçrama yapar ve su nitelik değiştirerek buhar olur.

Örneğin toplumda milletvekili adayı, eğer seçilebilmek için beş yüz oy alması gerekiyorsa, dört yüz doksan dokuz oya kadar milletvekili adayıdır. Bir oy daha almakla hızla nitelik değiştirir ve milletvekili adayı iken milletvekili olur.

Örneğin bilinçte, bir öğrencinin bilgileri yavaş yavaş nicelikçe artar. Belli bir bilgi birikiminin sonunda hızla nitelik değiştirir ve o ana kadar öğrenciyken tornacı, hekim, mühendis vb. olur.

Evrensel evrimin yasası, tüm olgu ve olaylarda, niceliksel değişimlerin sıçramayla niteliksel dönüşüme uğramasıdır. Bu yasa üç evrensel yasadan biridir (diğer iki yasa; karşıtların birliği ve savaşımı yasası ile olumsuzlamanın olumsuzlanması yasasıdır N.). Sıçrama ve bunun sonucu olan nitelik değişikliği ‘devrim’ deyimiyle dile getirilir. “Evrim boyunca nicelikçe oluşan basit değişmeler, belli bir dereceye vardıktan sonra, nitelikçe değişmeyi gerektirir”. “Eytişimsel geçişi, eytişimsel olmayan geçişten ayıran nedir? Sıçrama”. Bu yasa, metafizik ve idealist kampın yadsımaya yeltendiği bir yasadır. Örneğin Spencer evrimin sadece nicelikçe değişmelerle, Bergson sadece nitelikçe değişmelerle gerçekleştiğini ileri sürerler. Leibniz’in de katıldığı idealizme göre “doğada sıçrama yoktur”. Bütün bu idealist ve metafizik savlar, açıkça görüldüğü gibi, bilimdışıdır.

Türk Dil Kurumunca yayımlanan Toplumbilim Terimleri Sözlüğü’nde Dr. Özer Ozankaya, sıçrama deyimini atılım deyimiyle dile getirmiş ve şöyle tanımlamıştır: “Niceliksel değişmelerin bir toplumsal olgunun eski niteliklerinde değişikliklere yol açıp yeni bir nitelik ortaya çıkardığı köklü değişiklik aşaması”. Sıçrama deyimini de şöyle tanımlamıştır: ” Gelişme sürecinin ve değişmelerin niteliksel biçimde belirmesi”. Kesiklilik ve süreklilik karşılığı olarak da sıçrama ve süreklilik deyimini kullanmış ve şöyle tanımlamıştır: “Toplumun birbirine karşıt ama birbiriyle bağıntılı temel özellikleri.