Sezgici sanat anlayışı

Sezgici görüş hem biçimi hem de duyguyu reddeder. Sezgici düşünürlerden Croce’ye göre, sanat fiziksel bir nesne ya da kamusal bir nesne değildir. Sanat daha çok bir edimdir. Yaratıcı, bilişsel ve tinsel bir edim (Weitz 2004: 13). Dolayısıyla bu kurama göre sanat etkinliğinin en önemli unsuru, sanatçı-sanat yapıtı-izleyici üçlüsünü düşünürsek sanatçı ve onun yaratıcılığı olacaktır.

Sanat Croce’ye göre bilginin ilk aşamasıdır. Tabii bu bilgi bilimsel bilgi değildir. Sanat bilgisi kavramsal olmayan bilgidir. Sanat, sanatçıların kendi imge ve sezgilerini ifadeye dönüştürdükleri bir bilgidir. Kavramsal olmadığı için içerik olarak bilimsel veya ahlaki değildir. Sanat bir farkındalıktır, şeylerin tekliğinin farkındalığı (Weitz 2004: 13).

Sanatı bilim ve metafizikle karşılaştıran Croce insanı eğitme özelliğinden dolayı sanatı bilim ve metafiziğin üstünde görür. Bilim insanlarının ifadelerinde tinsellik eksiktir. Oysa sanat yapıtlarında içten gelen ifade edilmektedir ki bu tinselliğin kendisidir. Doğanın karşısında yer alan sanat asla doğaya öykünme olarak görülemez. Sanatın gerçek işlevi dışavurumdur. Başka bir deyişle sanatçının içindekileri ifade etmesi, dışsallaştırmasıdır. Croce’ye göre ifade ile sezgi de aynı şeydir. Sezgi; sanatçının yaratım sürecinde yaşadığı bir defalık estetik yaşantıdır, sanatçının kendi izlenimlerini nesnelleştirmesidir (Croce 1983).

Kısaca sanat Croce’ye göre ifadedir. İfade ise amaç, duygu ya da düşünceyi duyusal bir araçla ortaya koymaktır ve bunlar yine kendisini ifade eden ve başkalarıyla iletişimde olan tarafından deneyimlenir. Bu anlamda lirik bir şiir, epik bir şiir birer ifadedir; resimler, heykeller, mimari eserler birer ifadedir (Parker 2010).

Kaynak: ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ, s. 36, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2574, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1544; Kitabın Yazarları: Prof. Dr. Demet TAŞDELEN, Prof. Dr. Aslı YAZICI