Rasyonel Egoizm

Rasyonel egoizm, insanların kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmesinin rasyonel olduğunu savunan öğretidir.

Rasyonel egoizm Ayn Rand’ın Bencilliğin Erdemi adlı kitabında oldukça kışkırtıcı bir etik tezle örtüşmektedir. Geleneksel etik her zaman kişisel çıkara şüpheyle yaklaşmış, özverili eylemleri övmüş ve kişisel çıkarla motive edilen eylemleri ahlak dışı ya da ahlaksız olarak nitelendirmiştir. Geleneksel görüşe göre, kendi çıkarını düşünen bir kişi, başkalarının çıkarlarını dikkate almayacak ve kendi çıkarının peşinde koşarken bu çıkarları önemsemeyecek ya da onlara hasar verecektir.

Rand’ın görüşü bunun tam tersinin doğru olduğu yönündedir: Kişisel çıkar, doğru anlaşıldığında, ahlakın standardıdır ve özgecilik en derin ahlaksızlıktır. Rasyonel egoizm burada kendini gösterir.

Rand’a göre kişisel çıkar doğru anlaşıldığında, kişinin kendisini kendi içinde bir amaç olarak görmesi anlamına gelir. Yani kişinin kendi yaşamı ve mutluluğu en yüksek değerleridir ve kişi başkalarının çıkarlarının hizmetkârı ya da kölesi olarak var olmaz. Başkaları da kişinin kendi çıkarlarının hizmetkârı ya da kölesi olarak var olmaz. Her bireyin kendi yaşamı ve mutluluğu nihai amaçlarıdır. Doğru anlaşılan kişisel çıkar aynı zamanda kişisel sorumluluk gerektirir:

Kişinin yaşamı kendisine aittir ve onu sürdürme ve geliştirme sorumluluğu da kendisine aittir.

Hayatımızın hangi değerleri gerektirdiğini, bu değerlere en iyi nasıl ulaşılacağını belirlemek ve bu değerlere ulaşmak için harekete geçmek her birimizin görevidir.

Rand’ın kişisel çıkar etiği, klasik liberalizmi savunmasının tamamlayıcı bir parçasıdır. Yirminci yüzyılda daha çok “liberteryenizm” olarak adlandırılan klasik liberalizm, bireylerin kendi çıkarlarını gözetmekte özgür olması gerektiği görüşüdür. Bu, politik olarak, devletlerin her bireyin bunu yapma özgürlüğünü korumakla sınırlandırılması gerektiği anlamına gelir. Başka bir deyişle, kişisel çıkarın ahlaki meşruiyeti, bireylerin yaşamları, özgürlükleri, sahip oldukları şeyler ve kendi mutluluklarının peşinde koşma hakları olduğunu ve devletin amacının bu hakları korumak olduğunu ifade eder.

Rasyonel egoizm ekonomik olarak, bireyleri kendi çıkarlarının peşinden gitmekte özgür bırakmak, yalnızca kapitalist veya serbest piyasa ekonomisinin ahlaki olduğu anlamına gelir: Özgür bireyler zamanlarını, paralarını ve diğer varlıklarını uygun gördükleri şekilde kullanacak ve karşılıklı yarar sağlamak için başkalarıyla gönüllü olarak etkileşime girecek ve ticaret yapacaklardır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım