“Korece’de bir kelime var: In-yeon. Bu kelime yazgı ya da kader anlamına gelir. Ama özellikle insanlar arasındaki ilişkileri ifade eder.”

Yönetmen Celine Song’un yeni filmi Past Lives‘da yazar Nora Lee, bir sanatçı kampındayken tanıştığı Amerikalı sevgilisine böyle diyor.

Film, birbirine bağlı olarak ilerleyen ve sadece inyeon anlarında kısa süreliğine kesişen iki hayatın öyküsünü anlatıyor. Bunlardan biri Nora’nın Kore’de cheot-sarang‘ıyla (ilk aşkı) geçirdiği çocukluk dönemi, diğeri ise 24 yıl sonra Amerikalı bir adamla evlenip yuva kurduktan sonra ilk aşkının onu ziyarete geldiği New York’taki yaşamıdır.

Past Lives, Nora (ya da Kore’de bilinen adıyla Na-Young) ile nun çocukluk arkadaşı ve aşkı Hae-Sung arasındaki ilişki üzerinden inyeon felsefesini ele alıyor.

Anlatılan pek çok aşk hikâyesi gibi, Past Lives da iki insanın birlikte olmak isteyip istemediklerini sorgulamalarına yol açan çalkantıları, “ya olursa”ları ve çok çeşitli seçimler ile bunların sonuçlarını gün yüzüne çıkarıyor. Nora’nın hikâyeye inyeon kavramını katması, karakterlere sadece bu hayatta değil, şimdiki hayattan önceki ve sonraki hayatlarda da bir araya gelme olasılıklarını keşfetmeleri için alan açıyor.

‘Inyeon’ ve ‘jeong’

İnyeon kavramına popüler kültürde çok fazla atıfta bulunulduğunu görmüyoruz. 1980’lerin ve 1990’ların pop listelerindeki bazı hit şarkılarda yer almasının dışında, inyeon‘un kökeni geleneksel dinî inançların gündelik Kore sosyal yaşamının olağan bir özelliği olduğu dönemlere dayanıyor.

Inyeon’a Kore’de jeong‘dan (tek bir “kalp-akıl” paylaşan insanlardan gelen “biz-cilik” veya “bir olma” fikri) daha az atıfta bulunulma eğilimindedir. Kore’yi ziyaret edenler jeong ile genellikle “gizil bir kucaklaşma” gibi görünen teklifsiz nezaket eylemlerinin bir açıklaması olarak karşılaşacaklardır. Jeong, otobüste boş bırakılan bir koltuk, ücretsiz verilen ekstra bir meze ya da polise teslim edilen kayıp bir cüzdandır.

Nora, inyeon‘un Kore dışında neden jeong kadar iyi bilinmediğine dair bir ipucu veriyor. Kocası Arthur’a yaptığı açıklamada, “Bu sadece Korelilerin birini baştan çıkarmak için söylediği bir söz.” diyerek, inyeon’un gündelik ilişkilerden ziyade yakınlaşma durumlarında daha sık ortaya çıktığını ima ediyor.

Yine de inyeon, Nora’nın kayıtsız yorumunun öne sürdüğünden daha derin köklere sahiptir. Hem jeong hem de inyeon, inyeon’un bir neden ve jeong’un bir sonuç olduğu ilişkisel bir bağ olarak “biz”in boyutlarını anlatır.

İnyeon’un 8.000 katmanı

Kore Budizminde in (因) “doğrudan neden” ve yeon (緣) “dolaylı neden” veya bir sonucu mümkün kılan koşullar anlamına gelir. In ve yeon birlikte, bazı varlıkların neden belirli uzam ve zamanda bir araya geldiğine dair bir izahat sunar.

Karma’dan (업) çok farklı olmayan inyeon, ilişkilerin nasıl şekillendiğini veya ilahi olarak nasıl bahşedildiğini açıklamak için kullanılabilir. İnyeon’dan gelen aynı yeon (緣) Korece cheon-saeng-yeon-bun veya “cennette yapılan eşleşme” deyişinde de bulunur. Inyeon Kore’ye özgü değildir, bir Çin atasözü kaderde varsa insanların binlerce kilometre uzakta olsalar bile buluşacaklarını söyler.

Açıklama olarak, Nora şöyle diyor:

“İki yabancı sokakta birbirlerinin yanından geçerken bile kıyafetleri kazara birbirine değerse bu bir inyeon‘dur çünkü bu, geçmiş yaşamlarında aralarında bir şey olduğu anlamına gelir. Eğer iki kişi evlenirse bunun sebebinin 8.000 yaşam boyunca 8.000 katman inyeon yaşanmış olması anlamına gelir.”

Agyeon ya da “kötü kaderli ilişki”, geçmiş yaşamlardaki kötü karşılaşmaları şimdiki zamandaki karşıt ilişkilerin nedeni olarak nitelendirir.

Ancak Past Lives, çoklu coğrafi ve kültürel boyutlar ekleyerek inyeon’un potansiyelini daha da komplike hale getiriyor. Nora’nın göçmenlik deneyimi, iki insanın kaderinde herhangi bir yerde ya da kültürde bir araya gelmek olabileceği fikrini altüst ediyor.

Kore’den 12 yaşında çıkarılan Nora büyüyüp önce Kanadalı sonra da Amerikalı olur ve böylece inyeon’un yeni insanlarla etkisini göstermesi için yeni karşılaşmalara ve yeni alanlara kapılar açılır. Nora’nın kocası Arthur, bu sonuçtan duyduğu minnettarlığı şöyle ifade ediyor:

“Sen benim dünyamı genişletiyorsun, umarım ben de seninkini genişletirim”.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım