Taşköprülüzade kimdir?
Taşköprülüzade 1459 ila 1561 seneleri arasında yaşamış olan İslam düşünürüdür.
Öğrencilerin ilim öğrenme sürecindeki vazifelerini ele alırken, yedinci vazife olarak, her ilimden bir şeyler öğrenmeyi, hiçbirini terk etmemeyi, her ilmin gaye, maksat ve yolunu bilmeyi dile getirmiştir.
Genel olarak ilimleri tanıdıktan sonra, ömrü oldukça her ilmin detaylı olarak tanınması ve birini iyi bir şekilde tanımadan diğerine geçilmemesi gerektiğini de bildirmiştir. Bilinmeyen şeylere düşmanlıkların oluşması nedeniyle, ilimlerin genelini tanıma tavsiye edilmiştir (Taşköprülüzade 1966, 47).
Taşköprülüzade’ye göre, dine uymayan her ilim elbette kötüdür. Fakat kalbinde şeriatın, yani İslam dininin sağlam bilgilerini bulundurup, imanı tam, gönlü Resulullah’ın azametiyle dopdolu, Kur’an’ı bilen, hadisi şerifleri öğrenmiş olan, şeriatın emir ve yasaklarına uyan ve bunlarla din ve imanını kuvvetlendirenin felsefi ilimlere bakması helaldir. Lakin bunda iki şart vardır:
- Onların şeriata, İslam dinine uymayan sözlerine bakmamalıdır. Bakarsa başkalarını reddetmek niyetiyle bakmalı, mütalaa etmelidir.
- Felsefecilerin sözlerini, İslam alimlerinin sözleriyle karıştırmamalı, o eşsiz cevherleri saksı kırıntısı cam parçası haline getirmemelidir (Taşköprülüzade 1966, 49).
Taşköprülüzade’ye göre insan, ömrünü felsefe öğrenmek için harcamamalıdır; bu yüzden çok Müslüman zarar görmüştür. Çünkü insanların çoğu hak ile batıl, doğru ile yanlış arasındaki farkı anlayamazlar. Cahil insanlar bazı meselelerin kelam kitaplarında ele alınmasına dayanarak doğruluğuna şahitlik ederler. Bu anlayış Tusi ve takipçileriyle oluşmuştur (Taşköprülüzade 1966, 49-50).
Gazali ve Fahreddin Razi gibi alimler, kelam kitaplarını hikmet yani felsefe ile bir arada yapmışlarsa da, böyle yapmaları, bozuk yolun önüne, anında ve yerinde set çekmek içindir (Taşköprülüzade 1966, 50).
Taşköprülüzade’ye göre felsefi ilimlerle uğraşanların çoğu doğruyu yanlıştan ayıramadıklarından, felsefeye olumsuz gözle bakılır. Bu felsefenin kusuru değil, felsefeyle uğraşanların kusurudur (Taşköprülüzade 1966 / II, 936).
Kaynak: TÜRKİYE’DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I, s. 10-11, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2456 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1428