Felsefe hakkında her şey…

Moritz Schlick Kimdir?

08.11.2019
3.077

Viyana Çevresi’nin kurucularından ve zamanının önde gelen mantıkçı pozitivistlerinden biri olarak Schlick, hem Yeni-Kantçı eğilimleri ve hem de Husserl’in felsefesini reddetmiş, felsefede analitik ve mantıksal yöntemlerin önemini vurgulayarak, algıyı eleştirel bir tarzda analiz etme çabası vermiştir.

Bilgi konusunda, Kant’a ve Kantçılığa karşı çıkarak, empirist bir bakış açısı benimseyen, matematiğin ve mantığın önermelerinin, sentetik a priori önermeler olmayıp, tanım gereği doğru olan, analitik, yani içerik yönünden boş olan önermeler olduğunu öne süren Moritz Schlick, Poincare’de söz konusu olan uzlaşımcılığa da şiddetle karşı çıkıp, bilimsel kuramların, doğrulukları tekabüliyete bağlı olan kavramlardan meydana gelen a posteriori bir sistem olduğunu iddia etmiştir.

Şu halde, önermeleri mantıksal bakımdan zorunlu olan analitik önermeler ve gerçek bir içeriği olan empirik ya da sentetik a posteriori önermeler olarak ikiye ayıran Schlick, mutlak kesin bilgiye ulaşmanın olanaksız olduğunu öne sürmüş; yapılabilecek en iyi şeyin, bilimin gerçekliği betimlerken oluşturduğu önerme sistemlerine yönelmek olduğunu belirtmiştir.

Friedrich Albert Moritz Schlick, 1882 yılında Berlin’de varlıklı bir ailenin üyesi olarak dünyaya geldi. Heidelberg’de ve Lozan’da fizik okudu. Berlin Üniversitesi’nde ünlü fizikçi Max Planck’ın öğrencisi oldu ve doktora tezini onun danışmanlığı altı nda yazdı. Doktora tezi başlığı Über die Reşexion des Lichts in einer inhomogenen Schicht (Türdeş Olmayan Bir Ortamda Işığın Yansıması) idi.

Schlick’in ilgi alanı fizik ve doğa bilimleri ile sınırlı değildi. 1908 yılında Lebensweisheit (Yaşam Bilgeliği) adını taşıyan küçük hacimli bir kitap yayımladı. Bu eserinde mutluluğu peşine düşülmeye değer en yüksek amaç olduğunu savundu. Doçentlik tezi Das Wesen der Wahrheit nach der modernen Logik (Modern Mantığa Göre Doğruluğun Doğası) 1910 yılında yayımlandı.

Schlick, fizik alanında o dönemde olup bitenlerden haberdardır ve hatta 1915 yılında Einstein’ın özel görelilik kuramı hakkında bir makale kaleme alır. Newton sonrası fiziğe ilişkin bir çalışmasını da Raum und Zeit in der gegenwärtigen Physik (Çağdaş Fizikte Uzay ve Zaman) başlığı ile yayımlar.

1922 yılında Viyana Üniversitesi’nde Tümevarıma Dayalı Bilimlerin Felsefesi alanında profesör olarak atandı. 1922 yılı, aynı zamanda Tractatus’un yayımlandığı yıldır ve bu itibarla mantıksal pozitivizmin tarihi açısından son derece önemli gelişmelere sahne olmuştur.

Rudolf Carnap, Herbert Feigl, Kurt Gödel, Hans Hahn, Otto Neurath ve Friedrich Waisman gibi adların da aralarında bulunduğu bir grup bilim adamı ve felsefeci Schlick’e düzenli toplantılarda bir araya gelmeyi önerdiler. İlk başta kendilerini Ernst Mach Topluluğu olarak adlandırsalar da daha sonra Viyana Çevresi olarak anıldılar.

Schlick ve Waismann, Wittgenstein’ı Tractatus’taki görüşlerini tartışmak üzere Viyana Çevresi’nin toplantılarına katılmaya ikna ettiler. Wittgenstein 1924-1932 yılları arasında Viyana Çevresi ile temas etti ve felsefe çalışmalarına Schlick’in çabası ile geri dönmüş oldu.

Schlick, 1918-1925 yılları arasında Allgemeine Erkenntnislehre (Genel Bilgi Kuramı) başlıklı eseri üzerinde çalıştı. Schlick, bu çalışmasında sentetik a priori doğrulara ilişkin kapsamlı bir eleştiri sundu.

1926-1930 yılları arasında Fragen der Ethik (Ahlâk Felsefesinin Soruları) adlı çalışması üzerine yoğunlaştı. Schlick’in, etiği felsefenin önemli bir parçası olarak ele alması Viyana Çevresi’nin bazı mensupları tarafından eleştirildi. 1932-1933 tarihlerinde kaleme aldığı “Pozitivizm ve Gerçekçilik” başlıklı makalesi, tüm mantıkçı pozitivistlerin üzerinde uzlaştığı biçimiyle pozitivizmin temel tezlerini ortaya koydu. Aynı dönemde çevrenin mensupları Bilimsel Dünya Görüşü: Viyana Çevresi adlı kitabı yayımladılar.

Almanya ve Avusturya’da Nazizim’in yükselişe geçmesi nedeniyle Viyana Çevresi’nin bazı üyeleri ABD’ye ve İngiltere’ye gitmek üzere Viyana’dan ayrıldılar. Schlick 1936 yılında eski bir öğrencisi tarafından üniversitenin merdivenlerinde bir tabanca ile vurularak öldürüldü. Schlick’i katleden öğrencinin gerekçesi konusunda, farklı görüşler ortaya atıldı. Bazıları, Schlick Yahudi kökenli olmamasına rağmen cinayeti, o sırada yükselen Yahudi karşıtlığına bağladı. Söz konusu öğrencinin aldığı on yıllık cezanın iki yılını doldurduktan sonra salıverilmesinin ardından Avusturya Nasyonal Sosyalist Partisi’ne katıldı.

Schlick bilime dayalı bir felsefe anlayışının geliştirilmesine yaptığı katkı nedeniyle mantıksal pozitivizmin önde gelen bir temsilcisi olarak anıldı.

– Bir anlam kuramı olarak doğrulanabilirlik

– Doğrulanabilirliğin sınırları

– Felsefenin mahiyeti

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...