Marx ve Pareto
Marx ve Pareto’nun sosyal sistemler analizlerinde doğal bir yakınlık vardır. Her ikisi de iktisadi çıkarların önemini kabul eder, iktisadi ve toplumsal süreçler arasında bağlantılar görür, toplumsal koşulların meşrulaştırılmasında kültürel sembollerin önemini kabul eder ve kaynakların dağılımındaki eşitsizliklerin toplumsal değişimin itici gücü olduğunu düşünür.
Pareto, Marx’ı daha ziyade iktisadi çıkarlar, siyasal güç, kültürel inançlar ve eşitsizlik örüntüleri arasındaki bağlantıları gösterdiği için takdir eder.
Bununla beraber, Pareto Marx’ın kapitalizm analizinin bazı yanlarına katılmaz. Marx’ın emeğin içkin değerine inancını modası geçmiş bir iktisat teorisinin tortusu olarak görür. Marx’ın analizinde artı-değerin önemi, Pareto’yu, Marx’ın yanlış bir kabule dayalı yanlış bir teorik yapı inşa ettiği sonucuna götürür.
Ayrıca Pareto, Marx’ın kapitalizmin genişlemesi ve çöküşü analizinin kusurlu olduğunu düşünür. Ona göre Marx, kapitalist genişlemenin ardındaki itici gücün tüketim olduğunu varsayar: Para metaların dolaşımıyla para üretir. Aksine, Pareto’ya göre yüksek tüketim düzeyleri, sermayenin tükenmesine ve iktisadi darboğazlara yol açabilir.
Daha temel olan, Pareto’nun Marx’ı teorisine ideoloji bulaştırma eğiliminde olmakla ve öğretisini bir dinsel inanca dönüştürmekle eleştirmesidir. Benzer bir eleştiriyi Comte’un ‘insanlık dini’ fikrine yapar. Bu fikir ayrılıklarına rağmen, Pareto Marx’ın kritik önemdeki görüşünü destekler: Toplumlar, sosyal sistemler oluştururlar ve bu sistemlerin temel unsurları iktisadi çıkarlar, güç, eşitsizlik ve kültürel sembollerdir.
Marksist etki Pareto’nun “seçkinler” kuramında da kendini gösterir: Pareto Marx’ı yeniden yorumlayarak ve tarihin bir “seçkinler mezarlığı” olduğu tespitinden hareketle seçkinlerin iktidarı ele geçirdiklerini, diğerlerini sömürdüklerini, kendi yıkım koşullarını yarattıklarını ve böylece onların yerini döngüyü yeniden başlatan başka seçkinlerin aldığı sonucuna ulaşır.
