Le Play kimdir? Frederic le Play
Frédéric le Play ya da yaygın adıyla Le Play, 11 Nisan 1806 ila 5 Nisan 1882 tarihleri arasında yaşamış olan Fransız maden mühendisi, sosyolog ve ekonomisttir.
Le Play, 1840’tan itibaren École des Mines’de baş mühendis ve metalurji profesörü olarak çalışmış, 1848’den itibaren de aynı okulun denetçiliğini üstlenmiştir. Fransa’da yaşanan ve devam eden devrimlerin ardından bu görevini bırakarak sosyoloji çalışmalarına yönelmiştir. 1867’den itibaren senatör olarak devlet yönetiminde görev yapmış, ancak ülkesinin 1870-71 Fransız-Alman Savaşı’ndaki yenilgisinden sonra siyaseti bırakmıştır.
Le Play Auguste Comte gibi Politeknik Ekolü’nden gelir ve Saint-Simon’dan etkilenmiştir. Le Play oldukça dindar ve muhafazakar bir düşünürdür. Yeni toplumsal sınıflara bölünmüş, bireysel endüstri toplumunda toplumsal barışı sağlayacak sosyal bilim bazlı bir reform programı geliştirmek için çalışmış (Wernick, 2006:331) ve toplumsal yapının dini kriterlere uygun olarak inşa edilmesi gerektiğini savunmuştur (Maus, 1998:16). Toplumsal düzenin uygun şekilde sürdürülmesi için dinin kesinlikle gerekli olduğunu vurgulayan Le Play ailede, endüstriyel örgütlerde (fabrikalarda) ve devlette otoritenin bu çerçevede yeniden kurulması gerektiğini savunmuştur.
Le Play özellikle yöntemsel açıdan sosyolojinin doğuşunda önemli bir rol oynamıştır. Le Play’in yöntemi; alan çalışmasını, survey araştırmalarını, sınıflandırma sistemlerini ve temsili vakaların çok yönlü çalışmalarını bütünleştiren bir yöntemdir (Wernick, 2006:331). Sosyolojideki monografi araştırmalarının ve günümüzde survey olarak adlandırılan çalışmaların metodolojik kökü Le Play’e uzanır.
Le Play’in analiz birimi işçi sınıfı aileleridir ve işçi sınıfı ailelerinin aile yaşamlarının tüm yönlerinin niceliksel bir ifadesi olarak aile bütçelerini sistematik olarak incelemiştir. Le Play işçi sınıfı ailelerinin dışında insanların emeğini, emeğin ekonomik örgütlenişini, aile aracılığı ile tüm toplumu etkileyen coğrafi yerleşimleri ve aile yaşamının çeşitli yönlerini incelemiş ve işçi sınıfının doğal gelişiminin genel koşulları ile ilgili monografiler yapmıştır. Le Play önce Avrupa ailelerini kapsayan çalışmalarını yayınlamış, daha sonra Amerikan ailelerini de inceleyerek iki aile tipini karşılaştırmıştır (Maus, 1998:16).
Bir sosyolog olarak Le Play, o zamanlar popüler olan toplumun evrimsel olarak düzenli ilerlemesi fikrine karşı çıkmıştır. Le Play aileyi; sanayileşme ve ona eşlik eden sosyal çatışmalar karşısında sosyal istikrarın ve ahlaki otoritenin sağlanmasının anakarakteri olarak görmüştür.
Le Play küçük yaşta babasını kaybettiği için anne ve teyzesi tarafından yetiştirildi. École Polytechnique’de maden mühendisliği eğitimi aldı. 1829 yılında uzun süreler devam edecek olan Avrupa seyahatlerine başlayan Le Play Almanya, İngiltere, Rusya gibi ülkelerde bulundu.
Sosyolojik çalışmaları sırasında işçi ve köylü sınıfı üzerine ciddi saptamalarda bulunan Le Play Temmuz Devrimi dışında 1848 Devrimleri’ne de tanıklık etti. Geliştirdiği metot ile yüzlerce işçi ailesini inceleyen Le Play, 1855 yılında Les Ouvriers Européens (Avrupa İşçileri) adlı saha çalışması olan monografik özellikteki eserini yayımladı. Eserinde 36 Avrupa ailesini ele aldı. Bu kitabın genişletilmiş baskısı olan La Réforme sociale, déduite de l’observation comparée des peoples européens (1864) sonrasında L’Organisation du Travail (1870) adlı eserini yayımladı.
Düşünce ve fikirleri zaman zaman değişime uğrayan Le Play kimi zaman düşünsel zeminde çelişkiler gösterdi. 1856 yılında kurduğu Societe d’Economie Sociale ile çalışmalarını sistemli bir şekilde sürdürdü.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım