Bulanık mantık

Bulanık mantık, insanların en gelişmiş duyu organlarıyla edindiği bilgileri, yaşamının başlangıcından itibaren çevresinin etkisiyle geliştirdiği bakış açısı ve anlayış tarzıyla yorumlayan mantık sistemidir.

İnsanlar zamanla, dış dünyaya belli değer ve anlamlar yüklerler. İnsan deneyimi ve yaşanmışlığı arttıkça, bilincindeki kesin sınırlar yumuşar, bulanıklaşır ve nihayetinde “tek bildiğinin hiçbir şey bilmediği” gerçeğiyle yüzleşir. Klasik mantıkta önermelerin kesin doğru ya da kesin yanlış olduğu, matematiksel olarak sıfır ve bir gibi iki değere sahip olduğu bilinmektedir. Ancak, bulanık mantık için durum kesin doğru ya da kesin yanlış olmaktan ziyade, sonsuz sayıda doğruluk değerlerini içeren ve sayısal olarak sıfır ile bir arasında değerlere sahip olan bir fonksiyonu ifade eder.

Bulanık mantık günlük hayatta her zaman kullanılan ve davranışlarının yorumlandığı bir sisteme ulaşma çabası olan matematiksel disiplin sistemidir. İnsanların hayatlarında nümerik olmayan dilsel ifadeler (çok sıcak, sıcak, ılık, soğuk, çok soğuk vs.) kullanılarak verilen kararlar neticesinde problemlerini çözer. Bulanık mantık aslında akıl yürütme mantığını kullanarak çeşitli işlemler dahilinde sonucu optimize etmeye yarayan bir düşünce yapısıdır. Bulanık mantık kavramı bilgisayarlara yardımcı olan makine düşünce biçimidir.

Bulanık mantık kavramını hayatımızın her köşesinde görmekteyiz. Bu kavramlar düşük, orta ve yüksek olarak değerlendirilir ve bunun yanında ara değerleri de içerir. Bulanık mantık sisteminin temel taşını bulanık küme oluşturur. Bu kümeler sistemin en temel elemanıdır. Bulanık kümelerle ilgili ilk açıklamayı 1965 yılında Azerbaycan kökenli Prof. Dr. Lotfi A. Zadeh “Bulanık Kümeler” makalesinde ortaya ilk kez atmıştır (Zadeh, 1965).

Klasik mantık sistemleri sadece kesin bilgilerle yani evet-hayır, doğru-yanlış gibi önermelerle ilgilenirler. Bu mantıkta üçüncü bir durum söz konusu değildir. Klasik mantıktaki küme kavramı [0, 1] küme elemanları ile adlandırılır. Bulanık mantık ise bu klasik mantığın yapısını içine alarak sadece iki doğru değil sonsuz derecede doğruluk değerinin olduğunu ve [0, 1] aralığındaki sayısal değerleri de ilişkilendiren fonksiyon olarak ortaya çıkar (Altaş, 1999).

Mamdani yöntemi, yaygın olarak kullanım alanı olan, uzman bilgisi gerektiren ve her türlü problemin çözümüne uygulanabilen bir bulanık mantık yöntemidir. Sugeno yöntemi ise değişken sayısının çok fazla olmadığı ya da bu değişkenlerin fazla sayıda alt kümelere ayrılmadığı durumlardaki problemlerin çözümünde kullanılır (Yılmaz-Arslan, 2005).

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım

Kaynak: Bulanık Mantık Kavramına Genel Bir Bakış, Hasan YILMAZ, Mustafa Ergin ŞAHİN