Jerry Fodor

Jerry Fodor yirminci yüzyılın sonları ve yirmi birinci yüzyılın başlarında yaşamış en önemli zihin filozoflarından biridir.

Jerry Fodor 22 Nisan 1935’te New York’ta doğmuş, lisans derecesini 1956 yılında Columbia Üniversitesinden, doktora derecesini ise 1960 yılında Princeton Üniversitesinden almıştır. İlk akademik görevini 1986 yılına kadar felsefe ve psikoloji bölümlerinde ders verdiği MIT’de yapmıştır. 1986’dan 1988’e kadar CUNY Graduate Center’da profesör olarak görev yapan Jerry Fodor sonrasında Rutgers Üniversitesine geçmiş ve 2016’da emekli olana kadar burada görev yapmıştır.

Fodor‘un çalışmaları, 1960’tan bu yana zihin felsefesi literatürünün neredeyse tamamı üzerinde büyük bir etki yaratmanın yanı sıra, kognitif bilimlerin gelişimi üzerinde de önemli bir rol oynamıştır.

Fodor, 1960’larda Hilary Putnam, Noam Chomsky ve başka isimlerle birlikte, o dönemde felsefe ve psikolojiye egemen olan davranışçılık akımına yönelik önemli eleştiriler getirmiştir.

Jerry Fodor, özellikle disiplinler arası düzeyde etkili olan iki teori geliştirmiştir. Düşünmenin beyinde fiziksel olarak gerçekleşen temsiller üzerinden yürütülen işlemsel bir süreç olduğunu ifade eden “Temsili Zihin Teorisi” bunlardan birisidir. Fodor’un görüşüne göre zihinsel temsiller, hem söz dizimine hem de bileşimsel bir semantiğe sahip olmaları bakımından doğal dildeki tümceler gibi içsel olarak yapılandırılmıştır.

Fodor ayrıca zihinsel yapıyla ilgili önemli bir hipotez olan düşük seviyeli duyusal sistemlerin inanç oluşumu, karar verme ve benzeri süreçlerden sorumlu yüksek seviyeli “merkezi” sistemlerden “enformasyonel olarak yalıtılmış” olmaları anlamında “modüler” oldukları fikrini ileri sürmüştür.

Fodor’un modülerlik üzerine çalışmaları özellikle evrimsel psikologlar arasında etkili olmuştur. Bu psikologlar Jerry Fodor‘dan çok daha ileri giderek üst düzey bilişin altında yatan sistemlerin bile “modüler” yapıda olduğunu iddia etmektedirler ki bu görüşe Fodor’un kendisi de şiddetle karşı çıkmaktadır.

İlgili konu: Evrimsel psikoloji

Fodor daha birçok popüler fikir ileri sürmüştür. Jerry Fodor, zihinsel olguların, onları oluşturan fiziksel materyal tarafından değil, bilişsel sistemdeki rolleri tarafından tanımlanan işlevsel olgular olduğu iddiasının ilk savunucularındandır. İşlevselciliğin yanı sıra Fodor, zihinsel olguların beynin fiziksel yapısı tarafından gerçekleştirildiği; ancak bunlara indirgenemediği şeklindeki erken ve etkili bir fizikalizm (non-reductive physicalism) görüşü ortaya atmıştır.

Fodor aynı zamanda insan zihninin yapısı ve içeriği hakkında doğuştancılığın kararlı bir savunucusu olmuş, çeşitli ampirist teorilere karşı çıkmış ve özellikle tüm dilsel kavramların doğuştan geldiğini savunmuştur.

Jerry Fodor, felsefe ve psikolojide kavramsal rol anlam biliminin tüm versiyonlarına şiddetle karşı çıkmış ve “enformasyonel atomizm” olarak adlandırdığı alternatif bir görüş geliştirmiştir. Bu görüşe göre dilsel kavramlar yapılandırılmamış “atomlardır” ve içerikleri çevredeki varlıklarla belirli dışsal, “enformasyonel” ilişkiler içinde bulunmaları yoluyla mümkün olmaktadır.

Jerry Fodor 29 Kasım 2017 tarihinde vefat etmiştir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım