İş Birlikli Öğrenme Nedir?

İş birliğine dayalı öğrenme, öğrenenlerin ortak öğrenme hedeflerini gerçekleştirmek için küçük gruplar hâlinde birlikte çalıştığı ve iş birlikli başarıları için ödüllendirildikleri öğretimsel süreçleri betimlemek için kullanılan bir yaklaşımdır.

Bir başka ifadeyle; öğrencilerin küçük gruplar (2-5 kişi) oluşturarak bir problemi çözmek ya da bir görevi yerine getirmek üzere ortak amaç uğruna birlikte çalışma yoluyla bir konuyu öğrenme yaklaşımıdır. Bireyin başarısı grubun başarısına bağlıdır. Ekibin bir başarı ortaya koyması, her üyenin performansına ve birbirine yarım etmesine bağlıdır.

Bu modelde öğrenciler bir görevi, bir çalışmayı veya projeyi takım olarak gerçekleştirir. Dolayısıyla takım arkadaşlarının birbirini destekleyici ve yardımcı olmalarını gerektirir. Gruplar heterojen olmalıdır. Yani farklı yetenek ve kişilik özellikleri bir arada bulunmalıdır. Bu durum, farklılıklardan yararlanma ve hoşgörüyü öğrenmek için de önemlidir. İş birliğine dayalı öğretimde, kurulan takımların yapılacak araştırma ve tartışmalara ait konularla ilgili olarak veriler toplaması, bireysel olarak yapılan çalışmaların birleştirilerek grup üretimine katkısının sağlanması ve elde edilen sonuçların birlikte tartışılarak yorumlanıp ürün hâlinde ortaya çıkartılması söz konusudur.

İş birliğine dayalı öğrenmenin eğitim uygulamalarının içinde yer almasının birçok nedeni vardır:

• Başarıyı artırma
• Üst düzey düşünme becerilerini geliştirme
• Özsaygıyı geliştirme
• Okula ve derse karşı olumlu tutum geliştirme
• Toplumsal beceriler kazandırma

İş birlikli sınıflarda, öğrenme süreci gerçekleştirirken grup oluşturma, grupta söz alma, görüşünü açıklama, farklı roller ve sorumluluklar üstlenip gereğini yapma, tartışma, karar alma, ödülü paylaşma, vb. aşamalar boyunca öğrenenler birtakım toplumsal beceriler kazanmaktadırlar. En başta işbirliği yapmayı öğrenmektedirler. İş birliğine dayalı öğrenmeyi başarılı şekilde uygulayabilmenin beş temel ilkesi aşağıda verilmektedir.

Bağlılık

Etkili biçimde yapılandırılmış iş birlikli bir dersin ilk koşulu öğrencilerin birlikte batacakları ya da çıkacaklarına inanmalarıdır. İş birliğine dayalı öğrenme ortamlarında öğrencilerin iki sorumluluğu vardır.

• Verilen konuyu öğrenmek ve
  Verilen konuyu tüm grup üyelerinin öğrenmesini güvence altına almak.

Bu karşılıklı sorumluluk için kullanılan kavram bağlılıktır.

Yüz Yüze Destekleyici Etkileşim

Karşılıklı bağlılık sürekli gelişen bir etkileşime yol açar. Yüz yüze destekleyici etkileşim; grup amaçlarına ulaşmak ve verilen görevi başarmak için bireylerin birbirlerinin çabasını desteklemesi ve kolaylaştırması olarak tanımlanabilir. Bu bağlılığın ürüne birtakım etkileri olurken; bireyler arasındaki yüz yüze destekleyici etkileşim ise ihtiyaç duyulan kaynakları karşılıklı olarak değişen, birbirlerine etkin ve etkili yardım sağlayan, bilgiyi daha etkin ve etkili işleyerek performanslarını geliştirmek için birbirlerine dönüt sağlayan bireyler olmalarını sağlar.

Bireysel Sorumluluk

Bireysel bir çaba gösterilmezse sonuca varılamaz. Herkesin kendi payına düşeni yapması gerekir. İş birliğine dayalı öğrenmenin üçüncü temel ögesi bireysel sorumluluktur. Bu öge öğrencilerin bireysel başarıları da değerlendirildiğinde ortaya çıkıp gelişme imkânı bulur. Sonuçları hem gruba hem bireye yansıyacağından, öğrenci grup arkadaşları tarafından grup başarısında kendine düşen pay oranında katkıda bulunmak için sorumlu tutulur. Grubun, görevi tamamlamada kimin daha çok yardıma, desteğe ve teşvike ihtiyacı olduğunu bilmesi önemlidir ve çalışma biçiminde grup üyeleri kendi sorumluluklarını yerine getirmedikçe grup başarısının mümkün olmayacağını, mümkün olduğu takdirde ise bu başarıya payidar olamayacaklarını bilmeleri gerekmektedir.

Kişilerarası ve Küçük Grup Becerileri

Karşılıklı amaçları gerçekleştirmek üzere çabaları koordine etmek için öğrencilerin;

• Birbirlerini tanımaları ve birbirlerine güvenmeleri
• Açık ve belirgin biçimde iletişimde bulunmaları
• Birbirlerini kabul etmeleri ve desteklemeleri
• Çatışmaları yapıcı biçimde çözümlemeleri gerekir.

Grup Süreçleri

İş birliğine dayalı öğrenmenin beşinci temel ögesi grup sürecidir. Etkili grup çalışması grupların ne kadar iyi işlediğine bağlıdır. Grup süreci; hangi grup eylemlerinin yararlı ya da yararsız olduğunu betimlemek, hangi eylemlerin sürdürülmesi ya da değiştirilmesi konusunda karar vermek için grubun durumunu tanımlar. Grup sürecinin amacı; grup amaçlarının başarılması ve iş birlikli çabalara katkıda bulunmada üyelerin etkililiğini belirlemek ve geliştirmektir. Öğretmen İş Birlikli Öğrenme gruplarını sistematik olarak gözlemlerken hangi öğrencinin anladığı ya da anlamadığını izleme fırsatı yakalar. Öğrencilerin açıklamalarının dinlenmesi, öğrencilerin öğretim konularını, temel kavramları ne kadar anladıkları konusunda önemli bilgiler sağlar.

Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM FELSEFESİ, Yrd. Doç. Dr. Tugay TUTKUN