Galileo Galilei
Galileo Galilei, modern fiziğin ve teleskobik astronominin kurucusu sayılan İtalyan bilim insanı ve düşünürdür. Adını sıkça bilimsel devrimle andığımız Galileo; fizik ve astronomi alanında birçok çalışmaya imza atmış, ayrıca bilimsel çalışmalar yürüttüğü konularda felsefi görüşler de geliştirmiş bir bilim insanı-filozof örneğidir.
Galileo 1564 senesinde İtalya’nın Pisa kentinde doğmuştur. Döneminin tanınmış müzisyenlerinden, Vincenzo Galilei’nin altı çocuğundan biridir. İlköğrenimini Floransa’da tamamlayan Galileo Galilei 1581 senesinde Pisa Üniversitesinde tıp eğitimine başlamıştır. Mali durumu yüzünden okulu bırakmak zorunda kalan Galileo, 1583 senesinden itibaren matematiğe ilgi duymuş ve bu konudaki çalışmalarıyla 1589’da Pisa’da profesör olmuştur.
Sarkacı, yüzen cisimleri ve kinetiği Aristoteles fiziğinden farklı bir düşünceyle matematiksel olarak ele alınması gerektiğine inanan Galileo, Pisa Kulesi’nden ağırlık atarak düşen bütün cisimlerin aynı ivmeye sahip olduğunu göstermiş ve Aristoteles mantığının yanlış olduğunu ispat etmiştir. Serbest düşmenin sabit ivmeli bir hareket olduğunu saptayan Galileo, serbest düşüş sırasında alınan yolun, zamanın karesiyle orantılı olduğunu göstermiştir. Bu deneyi neticesinde kendisinden daha deneyimli profesörlerle karşı karşıya gelen Galileo, 1592 senesinde Pisa’yı terk ederek Padova Üniversitesi matematik kürsüsüne geçiş yapmıştır.
1597’de askerî amaçla da kullanılabilen pusulayı ticari olarak piyasaya sunan Gelileo, 1600 senesinden hemen sonra ilkel bir termometre ve insanların kalp atışının ölçümünde kullanılmak üzere bir sarkaç icat etmiştir.
1609’da Hollanda’da teleskobun icat edildiğini öğrenmesinin ardından kendisi daha gelişmiş bir teleskop üreten Galileo, bunu astronomi gözlemlerinde kullanmıştır. Teleskobu astronomik amaçla kullanan ilk bilim adamı olan Galilei Galileo, kendi ürettiği teleskopla önemli gözlemler yapmış ve bu gözlemleri, 1610’da, Yıldız Habercisi (Siderius Nuntius) adlı kitabında kaleme almıştır.
Ay yüzeyi, yıldız kümeleri ve Samanyolu üzerine ilk tespitlerini yayınladığı ve Jupiter’in dört uydusunun varlığından bahsettiği kitabı çok ilgi uyandırmış ve Floransa’da saray matematikçisi olmasının önünü açmıştır.
Venüs gezegeninin evreleri ve Satürn’ün şekli hakkında bilgi verirken astronomideki Batlamyus sistemini ele almıştır. Güneş’i de gözlemleyen ve Güneş üzerinde bulunan gölgelerin leke olduğunu kanıtlayan Galileo, bunların ne Merkür’ün Güneş’in önünden geçerken oluşan gölgesi ne de Güneş ve Dünya arasında bulunan küçük gökcisimlerine ait olduğunu ortaya koymuştur.
1611’de Roma’ya giden ve oradaki Bilim Akademisi’ne üye olan Galileo, Floransa’ya dönüşünde hidrostatik üzerine birçok profesörün itirazına sebep olan kitabını ve 1613 yılında da Güneş lekeleri üzerine yazdığı eserini yayınlamıştır. Kopernik sistemini açık bir şekilde savunduğu bu eser yüzünden papazların ağır baskısına maruz kalan Galileo, 1615’te iddiasını savunmak amacıyla Roma’ya gitmiştir. 1616’da Papa V. Paul tarafından kitaplarını tetkik amacıyla kurulan komisyon, Galileo’nun kitaplarını yasaklamadıysa da dünyanın döndüğü iddiasından vazgeçmesini ondan talep etmiştir.
Bir süre bilimin pratik yönüne yönelerek mikroskobu geliştiren Galileo, 1618 senesinde üç adet kuyruklu yıldızın keşfedilmesiyle kiliseyle karşı karşıya kalmıştır. Bir arkadaşının VIII. Urban olarak Papa seçilmesinin ardından cesaret alarak yazdığı “İki Kainat Sistemi Üzerine Konuşmalar” adlı eseri 1632’de yayınlanan Galileo, Roma’ya çağrılmış ve Engizisyon mahkemesine çıkarılmıştır. Bunun ardından, 1633’te kitabı yasaklanan Galileo, müebbet hapse mahkum edilmiştir.
Yetmiş yaşında hapsedilen ve 1636’da, hapisteyken gözleri kör olan Galilei Galileo, 8 Ocak 1642 tarihinde Arcetri’de ölmüştür.
Galileo Galilei’nin “Dünyanın İki Büyük Sistemi Üzerine Diyaloglar”, “Küçük Terazi”, “Mekanik” ve “Güneş Lekesi Üzerine Mektuplar” adlı eserler vardır.
İLGİLİ KONULAR:
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı