Sosyolojideki Veri Toplama Teknikleri
Bilimsel yöntem veri toplama teknikleri aracılığıyla uygulanır. Çeşitli kaynaklardan derlenebilen, üzerinde inceleme yapılabilen her türlü bilgi veri olarak kabul edilir. Bilimsel araştırmalarda veri toplama teknikleri ile güvenilir bilgiye ulaşılır.
Veri toplamak amacıyla kullanılan çeşitli araçlara araştırma tekniği denir. Araştırma teknikleri araştırılan konuya uygun olarak seçilir. Yöntem araştırma tekniği ile somutlaşır. Anket, monografi, sosyometri birer araştırma tekniğidir. Varsayımlar (hipotez) araştırma teknikleriyle doğrulanmaya çalışılır. Sosyolojideki veri toplama teknikleri şunlardır:
Anket: Sosyal bilimlerde en sıklıkla kullanılan veri toplama tekniklerinden biri olan anket, kısa sürede geniş bir örneklemden yüzeysel veriler elde etmek için kullanılan, önceden hazırlanmış soruların katılımcılara postayla ya da internet üzerinden gönderilmesi veya telefonla ya da yüz yüze sorulmasını içeren bir veri toplama tekniğidir. Anket çalışmalarından güvenilir sonuçlar elde etmek için seçilen örneklemin, evreni temsil etmesi son derece önemlidir. Örneğin, Türkiye’deki boşanmaların nedenleri ile ilgili anket uygulamasında örneklemin sadece Ağrı’dan ya da İzmir’den seçilmesi doğru sonuç vermez. Bütünü temsil eden doğru örneklem doğru sonuçlara ulaşmamızı sağlar. Anket formunda yer alan soru cümlelerinin mümkün olan en kısa şekilde, açık, net, basit bir dille yazılmış olması ve her bir sorunun sadece bir tek şeyi ölçmeye çalışması gerekmektedir.
Görüşme: Araştırılan konu ile ilgili bilgi toplamak amacıyla yapılan karşılıklı konuşma şeklinde bilgi almayı sağlayan tekniktir. Görüşme bir sohbet havasında olabileceği gibi, önceden amaca uygun olarak hazırlanmış soru formu çerçevesinde de uygulanabilir. Sorular ya açık uçlu sorulur ya da katılımcının kendiliğinden konuşması sağlanır. Genellikle kişi sayısının sınırlı olduğu araştırmalarda kullanılır. Görüşme sesli ya da görsel olarak kaydedilebileceği gibi araştırmacı görüşme sırasında notlar da alabilir. Görüşmenin yüz yüze bir ilişkiye dayanması, verilerin elde edilmesine açıklık ve kesinlik kazandırır.
Monografi (Örnek olay): Sınırları belirlenmiş tek bir konunun ya da toplumsal bir birimin tüm yönleriyle derinlemesine incelenmesidir. Örneğin, gecekondu ailesi üzerine bir araştırma yapılırken gecekonduların tarihsel gelişimi, gecekonduda yaşayan ailelerin kültürel, ekonomik, düşünsel durumları, dini ve ahlaki değerleri, gelir düzeyleri, yaşadıkları ortam, tüketim alışkanlıkları, dinlenme ve eğlenme alışkanlıkları derinlemesine incelenir. İlk monografi çalışmaları Le Play tarafından maden ocaklarında çalışan işçi ailelerine uygulanmıştır. Le Play’a göre en küçük sosyal birim ailedir. Bu yüzden bir grubun sosyal yapısı ancak aile monografisi ile anlaşılabilir. Köy, şehir monografilerinden başka kuruluş monografileri de vardır. Bu monografiler meslek gruplarını, siyasi bir partiyi ya da bir sendikayı derinlemesine inceler. Monografiler bize, bir köy halkının kalkınması ya da bir firmanın gelişmesi için neler yapılacağına dair bilimsel bilgiler sunar.
Sosyometri: Küçük toplumsal gruplardaki bireylerin birbirlerine karşı duydukları sevgi, nefret, kıskançlık, beğeni gibi ilişkileri gösteren bir araştırma tekniğidir. Sosyometride amaç grup içi dayanışmayı tespit ederek, çatışmaları ve uyumsuzlukları azaltmaktır. Bu nedenle bu teknik, birbirlerini tanıyan küçük gruplarda uygulanır. Bir iş yerinin elemanlarına uygulanan sosyometri tekniğinde “İş yerinde aynı mekânda kimle çalışmak istersiniz? Bir sorunla karşılaştığınızda kimle paylaşırsınız? Kim liderlik özelliğine sahiptir? Kimle anlaşamıyorsunuz? gibi sorulara verilen cevaplarla çalışanlar arası ilişkileri gösteren bir sosyogram (ilişki haritası) hazırlanır. Başarının yükselmesi, verimin artması için kullanılan bir tekniktir.
Kaynak: MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI, Sosyoloji 1 kitabı.
