Sofistlerin Kendilerinden Önceki Filozoflardan Farkları

Sofistlerden önceki doğa filozoflar neredeyse yalnızca doğa ve varlık üzerinde durmuşlardı. Bunun için toplumsal yaşamın sorunları felsefenin konusu yapılmamıştı. Sofistlerle birlikte felsefeye insan, toplum, inanç, tarih, kültür konuları girer. Başka türlü söyleyecek olursak, felsefe göklerden kentlere, sokaklara inmiştir.

Sofizmden önceki Yunan düşünürler varlığın aslını, hakikatini ortaya koymak isterken sofistler toplumsal varlık olarak insanı ve eğitimi konu eder. Eğitim aynı zamanda insanın manevi yönden olgunlaşmasına böylelikle dünyayı göğüsleyebilme gücüne kavuşma yeterliğini kazanmadır. Bilinçli eğitim, Yunancasıyla ‘Padeia’, insanın dilbilgisi, retorik, diyalektik, aritmetik, geometri, astronomi ve müzik konularında eğitilmesini sağlar. Bu açıdan Sofistler pedagojinin kurucularıdır.

Sofistler, felsefede dönemlerinin tüm kabullerini sarsıntıya uğratan bir canlılık sağlarlar. Sözgelimi, Yunan Dünyasının önemli ayrımları olan ‘Helenlik-barbarlık’, ‘özgürlük-kölelik’ hep tartışma konusu yapılır. Bu ayrımlar ilk kez birer sorun olarak ele alınmıştır.

Öznelciliği ve göreceliği, bunlara bağlı olarak ilkesel kuşkuculuğu ortaya çıkarırlar. Bu görecelik özelikle din ve etik alanlarına geçerek yerleşik inanç ve davranış kurallarını temelden sarsmıştır. “Haklı-haksız”, “doğru-yanlış”, “adeletli-adeletsiz” gibi kavramların mutlak anlamları ortadan kalmıştır.

Sofistler hakkında bu genel değerlendirmelerden sonra iki önemli sofisti, Protagoras ve Gorgias’ı konu edelim.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM