Müzik tercihleriniz kişiliğiniz hakkında bazı gerçekleri açığa çıkarıyor…

İnsanların dinlediği müzik türü, kişilik özellikleriyle korelasyon gösterir ve bu bağlantılar hem farklı kültürler hem de farklı coğrafyalarda tutarlılık sergiler.

2022’de yapılan bir araştırmaya göre insanların kişilik özellikleri ile dinledikleri müzikler arasında bir ilişki vardır. Bu ilişki kültürler ve coğrafyalar arasında bulunan nicel ve nitel bütün farklara rağmen tutarlılık gösterir. Örneğin Avrupa’da yaşayan içine kapanık kimse ile Asya’da yaşayan içine kapanık kimse birbirine benzer tarzda müziklerden hoşlanırlar.

Stokolm merkezli gerçek zamanlı müzik veri akışı sistemi Spotify, 2016’dan bu yana her senenin sonunda kullanıcılarının en çok hangi müzisyenleri ve müzik türlerini dinlediklerine dair istatistiksel veriler yayınlayan oldukça popüler bir çalışma yürütüyor. Kullanıcıların dinledikleri müzik türlerinin kendileri hakkında bir şeyler söylediğini düşünmeleri de bu kampanyanın uluslararası etkisini artırıyor. Kişilik tipleri ile müzik tercihleri arasındaki bağlantıları araştıran bilimsel araştırmalar ise böyle düşünen insanların haklı olduğunu gösteriyor.

Daha eskiye dayanan çalışmalarda müzik tercihlerinin biyolojik bir temeli olduğu iddiasıyla karşılaşmak mümkündür. Bu çalışmalar bir kişinin sevdiği müzik türünün hormonların ve çevrenin etkisiyle şekillendiğini ileri sürmüştür. Özetle bilim insanları daha önce de kişisel müzik tercihleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkileri araştırmışlardır. Elimizdeki son veri ise 2022’de Journal of Personality and Social Psychology’de yayımlanan ve bu ilişkileri kültürler arası bir ölçekte ele alan çalışmadan kaynaklanıyor. ¹

Cambridge Üniversitesi ve Bar-Ilan Üniversitesinden araştırmacılar, kişilik tipleri ile müzik türleri arasındaki korelasyonun küresel anlamda bütün insanlar için çok büyük ölçüde aynı olduğunu ortaya koydular. Buna göre Avrupalı bir depresifin kulağına hoş gelen bir müzik, muhtemelen Asyalı bir depresifin kulağına da hoş gelecektir.

Araştırmacılar müzik tercihlerini yaygın olarak kullanılan bir yöntemle ele aldılar. MUSIC olarak adlandırılan bu yöntem, müzik türlerini soft, gösterişsiz, sofistike, güçlü ve modern olmak üzere beş farklı türe ayırıyor. Soft müzik; soft rock ve R&B gibi türleri içerirken gösterişsiz türe country müzik; sofistike, güçlü ve modern türlere ise diğerlerinin yanı sıra sırasıyla caz, rock ve rap gibi müzik türleri dâhildir.

Psikoloji araştırmalarında kullanılan “beş faktör kişilik kuramı”na göre kişilik tipleri açıklık, sorumluluk, dışa dönüklük, uyumluluk ve nevrotiklik olarak gruplandırılır. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere bu kişilik tiplerine sahip kişilerin sırasıyla yaratıcı, çalışkan, dışa dönük, arkadaş canlısı ve gergin olmaları muhtemeldir.

Araştırmacılar kişilik tipi ve müzik tercihi arasındaki korelasyonu kimi hipotezlerle örneklemişlerdir. Örneğin açıklık yeni deneyimlere duyulan arzuyla belirginleştiğinden, bu kişilik tipine sahip kişilerin sofistike müzikten hoşlanma olasılığı daha yüksek olmalıdır. Benzer şekilde, dışa dönük kişilerin gösterişsiz melodileri dinlemekten keyif almaları olasıdır.

Araştırmacılar hipotezlerinin doğru ve bunun küresel anlamda geçerli olup olmadığını belirlemek için müzik tercihlerini değerlendirmek üzere iki bağımsız çalışma yürüttüler. İlk çalışmada 53 ülkeden yaklaşık 285 bin kişinin verileri analiz edilmiştir. Veriler çevrim içi bir testten toplanmıştır. Teste buradan bakabilirsiniz.

İkinci çalışmada deneklere farklı türlerden müzikler dinletilmiş ve onlardan bu müzikleri puanlamaları istenmiştir. Müzikler deneklerin daha önce bu müziklerle ilgili herhangi bir deneyime sahip olma olasılığını azaltacak ve böylece ön yargıyı ortadan kaldıracak şekilde örneklenmiştir. Bu veriler de 36 ülkeden katılan 71 binden fazla kişiden toplanmıştır. Bu teste de buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynak: DM Greenberg ve arkadaşları., J Pers Soc Psychol, 2022.

Çalışmalar sonucunda oldukça ilgi çekici korelasyon ağları ortaya çıkmıştır. Örneğin soft müzik dinleyenlerin kadın olma olasılığı, erkek olma olasılığından daha yüksekken güçlü müzik dinleyenlerin erkek olma olasılığı, kadın olma olasılığından daha yüksektir. Kadınlar arasında soft müzik tercihi, çalışmanın yapıldığı bütün örneklemde tutarlılık sergilerken erkekler arasındaki güçlü müzik tercihi aynı tutarlılığı göstermemiştir. Şöyle ki batı yarım kürede yaşayan erkeklerin coşkulu müziklerden hoşlanma olasılığı, Avustralya hariç doğu yarım kürede yaşayan erkeklerin coşkulu müziklerden hoşlanma olasılığından daha yüksektir.

Yaşlı insanların çok azının güçlü müziğe tahammülü vardır; bunun yerine yaşlı insanlar soft, gösterişsiz veya sofistike türleri dinlemeyi tercih ederler. Yaşlı bir insanın müzik tercihleri her yaştan Asyalının müzik zevkine benzerlik göstermektedir. Siyahlar ve Latin kökenliler ise daha çok modern müziğe yönelmişlerdir.

Araştırmacılar ayrıca müzik tercihleri ve kişilik tipleri arasındaki korelasyonu hem ülkeler içinde hem de ülkeler arasında incelemişlerdir. Korelasyonun gücünün coğrafi olarak komşu olan ülkelerde daha birbirine yakın olduğu fark edilmiştir. Birbirine uzak olmasına rağmen ortak müzik zevkleri bulunan tek küme ise Brezilya, Arjantin, Hong Kong, Filipinler ve Güney Afrika’yı içermektedir. Bu ülkeleri neyin birleştirdiği açık olmasa da bilim insanları sıcak iklim paydasını ön plana çıkarmışlardır.

Evrensel bir ortak paydaya ulaşılamayan bu çalışmada net olarak yalnızca araştırmaya katılanlardan İngilizce bilenlerin hepsinin batı müziği dinlediği ortaya çıkmıştır. Ayrıca, araştırma yoksul ülkeleri kapsıyor olsa da özellikle bahsini ettiğimiz ilk çalışma internet katılımı sayesinde birçok ülkeden 2003-2010 yılları arasında veri toplamıştır ve bu ülkelerde yaşayan nispeten zengin bireyleri de muhtemelen örneklemiştir.

Bu gibi sınırlamaları olsa da araştırma, kişilik tipleri ile müzik tercihleri arasında korelasyona ulaşan önceki çalışmaları güçlü bir şekilde desteklemektedir. Bu bağlantının kültürler arasında sabit olması ise müzik seçimlerimizin kişiliğimiz hakkında bir şeyler söylediği fikrinin üzerinde daha fazla durulması gerektiğini gösteriyor.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Sachin Rawat’ın “Here’s what your music preferences reveal about your personality” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Kaynak Metnin Yazarı: Sachin Rawat, bilim ve teknoloji yazarıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM

1. Greenberg, D. M., Wride, S. J., Snowden, D. A., Spathis, D., Potter, J., & Rentfrow, P. J. (2022). Universals and variations in musical preferences: A study of preferential reactions to Western music in 53 countries. Journal of Personality and Social Psychology, 122 (2), 286-309. https://doi.org/10.1037/pspp0000397