Ioannes Duns Scotus’un Yaşamı ve Yapıtları
Bir Fransisken ilahiyatçı ve filozof olan Duns Scotus, kendisinden önce doğmuş Thomas Aquinas ile kendisinden sonra dünyaya gelen Guilelmus de Ockham ile birlikte Ortaçağın, özellikle Skolastik döneminin önde gelen isimlerinden birisidir. Düşüncelerini ortaya koyarken izlediği yol zarifti; ama bu yol onu bir o kadar da anlaşılması güç bir filozof yapmış; bundan dolayı kendisine, ince eleyip sık dokuyan, incelikli, titiz doktor anlamlarına gelen Doctor Subtilis lakabı takılmıştır.
Hayatı hakkında bildiklerimiz pek azdır. Bununla birlikte, adındaki Scotus’tan da kolayca anlaşıldığı gibi, İskoçya’da dünyaya gelmiştir. 1265 dolaylarında İskoçya’daki Duns’ta doğmuştur. 1278’den itibaren Fransisken eğitimi almaya başlamış ve 1291 yılında rahip olarak Fransisken tarikatına katılmıştır. 1288 yılında Oxford Üniversitesi’nde eğitimini sürdüren Scotus’u tarikat Paris’teki Üniversiteye göndermiş ve eğitimine orada devam etmesini sağlamıştır. Dolayısıyla Duns Scotus’un felsefesinde ve yazılarında iki evre bulunmaktadır: Oxford ve Paris dönemleri.
Paris Üniversitesi’nde Petrus Lombardus’un Sententiae adlı yapıtı üzerine yorumlardan oluşan dersler verdi. 1307 yılında Magister (Hoca) unvanını aldı. Birkaç defa Paris dışına görevli olarak çıktıysa da asıl olarak Paris’teki öğretim işini devam ettirdi. 1307 yılına kadar faal öğretim üyesi olarak Paris Üniversitesi’ndeki Fransisken kürsüsünde bulundu. Almanya’nın Köln kentindeki Fransisken evine, eğitim çalışmaları amacıyla gönderildi ve burada henüz 42 yaşında öldü. Çok genç bir yaşta ölmesine karşın ardında bıraktığı yapıtlar ciddi boyutlardadır. Scotusçuluk akımının başlatıcısı bir filozof olan Duns Scotus, özellikle metafizik alanındaki düşünceleriyle kendisinden sonra gelen düşünce insanlarını etkilemiştir. Duns Scotus da Thomas Aquinas gibi bir ilahiyatçı olmasına ve onunla aynı imanı paylaşması- na rağmen, özellikle varlık alanındaki felsefi düşünceleriyle Thomas Aquinas’tan derin biçimde ayrılmaktadır. Bu yüzden Scotusçuluğun, Thomasçılıktan farklı bir alanda varolduğunu belirtmek gerekir (Maurer, 1982: 220; Aspell, 1999: 243; Dumont, 2006: 353; Harris, 1959: 1-37).
Duns Scotus’un Oxford Üniversitesi’nde iken Sententiae üzerine derslerinden derlediği çalışmalar doğrultusunda Opus Oxoniense veya Ordinatio (Düzen) adlı bir yapıt kaleme almıştır. Sententiae üzerine Paris Üniversitesi’nde verdiği derslere ilişkin yorumlarını ise Reportata Parisiense veya Opus Parisiense (Paris Yapıtı) adlı bir başka yapıtta bir araya getirmiştir.
Bir başka yapıtta bir araya getirmiştir. Duns Scotus’un diğer yapıtları arasında önemli gördüklerimiz şunlardır: Quaestiones in Libros Aristotelis De Anima (Aristoteles’in De Anima Kitapları Üstüne Sorular); De Prima Principio (İlk İlkeler Hakkında); Collationes (Karşılaştırmalı Okumalar); Quaestiones Subtilissimae in Metaphysicam Aristotelis (Aristoteles’in Metafizik’i Üstüne Çok İnce Sorular).
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı