Tüm iletişim etkinlikleri bir süreçtir ve en basit düzeyde bile üç temel öğeye dayanır: Kaynak, ileti ve hedef veya hedef-kitle. Medya izleyicisiyle iletişimde bulunduğunda bile bu süreç işliyor demektir. İletişim sürecinin üç öğesini de geribildirim, kanal, araç, kodlama-kodaçma, gürültü öğeleriyle olarak genişletmek mümkündür.

KAYNAK

Kaynak iletişimi başlatan taraftır. Bir duygu, düşünce, haber veya enformasyonu anlaşılır şekilde dışa vuran veya dile getirendir. Bireylerarası iletişim söz konusu olduğunda kaynak bir insandır; kitle iletişiminde ise medya kuruluşlarıdır. Bir televizyon kanalı, radyo istasyonu, bir gazete kaynak olabilir ancak burada söz konusu olan teknik anlamda cihaz değil medya kuruluşunda çalışan profesyonel kadrodur. Kimi durumlarda da kaynak bir siyasi parti, sivil toplum kuruluşu veya uluslararası örgütlü bir topluluk da olabilir. İletişim Sözlüğü’nde kaynak şöyle tanımlanır: “Bir iletişim etkinliğinde kaynağı konuşan, yazan ya da bir hareket yapan bir birey ya da bir reklam politikası formüle eden bir grup ya da bir sorunu çözen bir bilgisayar olabilir” (Mutlu, 1994: 205).

Farklı bir tanım yaparsak; kaynak algılama, seçme, düşünme, yorumlama süreçlerinde ürettiği anlamlı iletileri simgeler aracılığı ile gönderen kişi ya da kişilerdir (Zıllıoğlu, 2009: 4). Bir şiirin yazarı olan şair, bir romanı kaleme alan yazar, bir sinema filmini çeken yönetmen, ders yapmakta olan bir öğretmen, torununa anılarını anlatan dede birer kaynak konumundadır. Bireylerarası iletişimde kaynak ile hedef/alıcı aynı mekânı paylaşırlar ve yüz yüze iletişim kurarlar. Kitle iletişiminde ise kaynak profesyonel olarak örgütlenmiş uzman bir topluluktur ve hedef kitle uzak ve farklı mekânlardaki insan topluluklarıdır. Medya profesyonelleri alıcıları veya hedef kitlelerini net olarak bilmez sadece genel özelliklerine dair bilgi sahibidirler.

İLETİ/MESAJ

İletişim sürecinde duygu ve düşüncelerin paylaşılması için üretilen sözel, görsel ve görsel-işitsel somut üretimlere ileti/mesaj denir. İleti, aynı zamanda üretilen ya da inşa edilen anlamlara verilen isimlerdir. Her ileti alıcıya bir çeşit anlam nakleder. Bir baş sallama, bir el hareketi, yakaya takılan bir rozet, seçilen bir parfüm markası, kullanılan bir sembol, bir şiirin dizeleri, bir şarkı sözü, takılan bir takı veya giysi türü, yüzlerce sayfalık bir roman, beyazperdeden akan görüntülerin hepsi birer iletidir. Bunların her birisi birer anlam üretim ve paylaşım çabalarıdır.

İleti, içerik ve yapı olmak üzere iki boyuta sahiptir İçerik, doğrudan kurulan anlamı veya iletilmek istenen mesajı ifade ederken, yapı da anlamın kurulumunu sağlayan simge, gösterge ve kodlardan oluşan anlatım şekli veya üslup olabilir. Yapı iletişimin türüne bağlı olarak değişebilir. Ne söylediğimiz iletinin içeriğini oluştururken, nasıl söylediğimiz veya nasıl bir üslup kullandığımız da yapı boyutudur. Örneğin “tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır” atasözü içerikten ziyade yapının veya üslubun önemine dikkat çeker. Çoğu iletişim çatışması, söylenenden çok söylenme üslubu veya iletinin yapısından kaynaklanır.

İletişimin gerçekleşmesi için göstergelerden bir iletinin kurulması gerekir. Bu ileti de alıcı veya hedefte de bir alımlama ve yorumlama süreci gerektirir; anlamın doğru okunabilmesi/anlaşılması için hem kaynak hem de alıcı durumunda olan kişilerin göstergenin anlamı üzerinde uzlaşmış olması, aynı kod sistemini paylaşması gerekir. Aynı kod sistemini kullanan insanlar arasında ortak anlamların üretimi ve paylaşımının daha kolay olacağı aşikârdır. Sadece Fransızca konuşan bir kadın ile sadece Türkçe bilen bir başka kadının aynı kod sistemini paylaşmadıkları için birbirlerini anlamaları ve iletişim kurmaları hayli zordur.

ALICI/HEDEF

Alıcı, iletişim sürecinde kaynağın karşısına yer alan ve iletilen mesajların ulaşması amaçlanan kişi veya gruptur. Alıcı veya hedef kaynaktan aldığı iletileri alıp yorumlar ve yine kaynağa sözlü veya sözsüz geri bildirim de bulunur. Alıcı, kaynağa geribildirimde bulunduğunda iletişimin süreç olma özelliği tamamlanmış olur. Bireylerarası iletişimde geribildirim hemen ve dolaysız olurken kitle iletişiminde geri bildirim dolaylı ve gecikmelidir örneğin okur yorumları. Kitle iletişiminde her zaman geri bildirim yapılmayabilir.

KANAL

Bir sinyal taşıyan herhangi bir fiziksel araç (Mutlu, 1994: 198) veya iletiyi aktaran fiziksel ortamdır (Zıllıoğlu, 2009: 8). Kanal iletişim olaylarında daha çok teknik boyutu ilgilendiren bir öğedir. Örneğin radyo dalgaları, ses telleri, sinir sistemi, ses dalgaları vb. birer kanal işlevi görmektedir.

ARAÇ

İletişim araçları, iletileri kanal boyunca aktarılabilir işaretlere dönüştüren fizik veya teknik araçlardır. Örneğin, sesin iletimini sağlayan cep telefonları, düşüncelerin geniş insan toplulukları tarafından okunmasını sağlayan kitap, görüntü ve ses kanallarıyla televizyon, fotoğraf, radyo gibi.

Kaynak: İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ, s. 3-5, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3526 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2360