Uriel Acosta

Uriel Acosta 1585 ila 1640 yılları arasında yaşadığı düşünülen, Yahudiler arasında kendi dinî cemaatinin hoşgörüsüzlüğüne kurban giden örneklerden biri olmuş özgürlükçü bir rasyonalisttir. Bazen ünlü filozof Benedict de Spinoza’nın öncüsü olarak gösterilir.

Aristokrat bir ailenin (zorla Roma Katolikliğine geçirilen İspanyol ve Portekiz Yahudileri) oğlu olan Uriel Acosta, kanon hukuku okudu ve bir katedral bölümünün haznedarı oldu. Roma Katolik Kilisesi aracılığıyla kurtuluşa ulaşılamayacağı inancından dolayı Eski Ahit’in öngördüğü Yahudiliğe yöneldi. Annesini ve kardeşlerini kendi inancına kazandırdıktan sonra ailesiyle birlikte Amsterdam’a kaçtı ve Yahudi inancını benimsedi ve Uriel ismini aldı.

Bununla birlikte, Uriel Acosta kısa süre sonra Yahudiliğin hâkim şeklinin Kutsal Kitap’a değil, haham yasalarına dayanan ayrıntıcı bir yapı olduğunu keşfetti. Bu durum karşısında sarsılan Acosta, haham Yahudiliğine Kutsal Kitap dışı olduğu gerekçesiyle karşı çıkan 11 tez formüle etti (1616) ve bu tezler nedeniyle aforoz edildi. Acosta daha sonra haham Yahudiliğini eleştiren ve ruhun ölümsüzlüğünü reddeden daha kapsamlı bir eser hazırladı (1623-24). Bu reddiyesi nedeniyle Amsterdam mahkemesi tarafından tutuklandı, para cezasına çarptırıldı ve yayınları toplatıldı.

Hassas bir ruha sahip olan Uriel Acosta, aforoz edilmenin yarattığı tecride dayanamadı ve aforozdan feragat etti. Hristiyanları Yahudiliğe geçmekten vazgeçirmekle suçlandıktan sonra tekrar aforoz edilen Acosta, yıllarca süren dışlanmanın ardından 1640 yılında kamuya açık bir şekilde aforozdan kurtuldu. Bu aşağılanma özgüvenini sarstı ve Exemplar Humanae Vitae (1687) adlı kısa bir otobiyografi yazdıktan sonra intihar etti.

Uriel Acosta‘nın Exemplar‘ı vahyedilmiş dinleri doğal hukuku bozan, nefret ve batıl inanç kaynağı olarak tasvir ediyordu. Buna karşın, doğal hukuka ve akla dayalı bir inancı savunuyordu.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım