Eğitimin Türleri: Formel Eğitim ve İnformel Eğitim

Az nüfuslu küçük bir kabilede insanoğlu bir taraftan temel ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı araçları geliştirmeye çalışmış, bir taraftan da toplumdaki çocuk, genç ve diğer yetişkinlere örgün olmayan bir eğitim vermiştir.

Böyle bir toplumda birey, canlı cansız çevre ile etkileşim yoluyla öğrenmiştir ve öğrenmektedir. Öğrenmenin oluştuğu her durumda, insan davranışlarını değiştiren bir eğitim sürecinden söz edilebilir. Örneğin balıkçılıkla geçinen ilkel bir kabilede, babasının peşine takılarak balık avına giden çocuk kendi yaşamı içerisinde eğitilmektedir.

Bu kapsamda, eğitim türlerini ele almak yararlı olacaktır. Eğitim formel veya informel olarak meydana gelir. Formel eğitim planlı, programlıdır. İnformel eğitim ise plansız programsızdır ve bireyin günlük yaşamı içerisinde gerçekleşir. Eğitim formel (Planlı programlı) ve informel (Plansız programsız) olarak ikiye ayrılır.

Formel Eğitim

Profesyonel kişiler tarafından verilen ve varılmak istenen hedeflerin önceden belli olduğu formel eğitim için belli bir mekân ve ortam gerekir. Örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere ikiye ayrılır.

• Örgün Eğitim: Okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Belli bir yaş gruplarına yöneliktir (homojenlik) ve süreklilik göstermektedir. Okulöncesi eğitimden yükseköğretime kadar olan basamakları kapsamaktadır. Örneğin halk eğitim merkezleri tarafından yapılan çıraklık eğitimi, nakış kursları, elişi kursları vb.
• Yaygın Eğitim: Örgün eğitime hiç girmemiş, örgün eğitimin herhangi bir basamağından ayrılmış ya da örgün eğitimi tamamlamamış veya bir meslekte çalışan bireylere yönelik olarak yapılan eğitimdir. Her yaş grubuna yayılmış eğitimdir (heterojenlik) ve süreklilik göstermez. Bir öğretmenin öğrenim hayatı örgün eğitim içerisinde yer alırken, öğretmen olduktan sonra aldığı hizmet içi eğitimler yaygın eğitimdir. Ayrıca açık öğretim, açık lise ve uzaktan eğitim de buna örnektir.

Örgün eğitimi yaygın eğitiminden ayıran temel fark birbirini takip eden kesitlerden oluşması süreklilik) ve belli yaş gruplarına yönelik (homojenlik) olmasıdır.

İnformel Eğitim

Bir amaca ve plana bağlı olmadan yaşam içinde kendiliğinden gerçekleşen eğitimdir. Birey çevresindeki bireylerden, iletişim araçlarından etkilenerek bu eğitimi kazanır. Bu eğitim genellikle arkadaş, aile ve iletişim araçları aracılığıyla ortaya çıkar. Yer, mekân ve ortam değişebilir. İnformel eğitim olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir.

Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM FELSEFESİ, Doç. Dr. Mehmet Karataş