Eğitimin Entelektüel Amaçları Nelerdir?
Entelektüel becerileri artırılmış bireyin soyutlama yapması, analitik düşünmesi, karşılaştığı problemleri fiziksel olarak değil, bilişsel süreçlerini kullanarak çözmesi beklenir.
Eğitim kurumlarının okuma-yazma, hesap yapma, topluma uyum hedeflerinin birçoğu entelektüel amaçlarla ilgilidir. Entelektüel olarak gelişmiş kişilerin; daha kısa sürede daha etkili çözümler üretmesi, kendinden önce yaşamış insanların bilgi ve deneyimlerinden daha fazla faydalanması, bilimsel ve teknolojik düşünmede daha ileri olması beklenmektedir.
Bireyin entelektüel gelişimini anlamak, kolaylaştırmak amacıyla zihinsel ve bilişsel yapı üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Bireyin kendi düşünme ve öğrenme süreçlerinin farkında olması, kendi öğrenme sürecini düzenlemesi; kısaca, düşünme süreçleri hakkında düşünmesi eğitimin hedefine dönüşmüştür. Bireyin kendi öğrenme sürecini düzenleyebilmesi, amaç belirlemesi, planlama yaparak motivasyonunu sağlaması, odaklanabilmesi ve hazzı erteleyerek görev başında kalabilmesi önemlidir. Not alma, bilgiyi organize etme, önemli bilgiyi tanımlama, özet çıkarma, kendi öğrenmesini kontrol etme ve hatırlatıcı kullanma, eğitim kurumlarında geliştirilmesi beklenen diğer entelektüel becerilerdir.
Entelektüel amaçlardan diğeri ise zekâya olan bakışın değişmesidir. Durağan, sabit ve doğuştan getirilen zekâ anlayışı yerine, geliştirilebilen, çoğul ve belli bir tarihsel dönem ve kültürel bağlamda anlam bulan zeka anlayışına geçilmiştir. Zekâ gibi entelektüel amaçları doğrudan etkileyen bir kavramdaki anlam değişmesi ile öğrenme sürecinde çabaya daha fazla vurgu yapılmaya başlanmıştır. Bu anlamda, zekânın gelişebilir, değişebilir olduğuna inanan bireylerin daha çok çalışma, çaba sarf etme, risk alarak zorluklarla yüzleşme ve onlara karşı koyma davranışını daha fazla gösterdiği görülmüştür.
İnsanın kendi öğrenmesinden ve zihniyetini değiştirmekten sorumlu olması, baş döndürücü bir girişim olarak görülmektedir. Kendi zihnini tanıyan, en iyi nasıl öğrendiğini bilen bir kişinin kendini değiştirebilme olasılığı yüksektir. Günümüzde, bilgiye ulaşmanın kolaylaşması, öğrenmeyi yaşam boyu süren bir etkinliğe dönüştürmektedir. Kişilerin ömür boyu öğrenme sürecinde bulunabilmesinde anahtar unsur bireyin kendisidir. Bireyin hangi bilgiye ihtiyaç duyduğunu fark etmesi, bilgiye nasıl ulaşacağını belirlemesi, bilgiyi nasıl kullanılacağına ve değerlendirileceğine karar vermesi sürecinde sorumluluk bireydedir.
Eğitimin entelektüel amaçları; bireyin öğrenmeyi öğrenmesi ve kendi öğrenme sorumluluğunu almasını, edebiyat, tarih, fen ve matematik gibi temel disiplinlere özgü düşünmeyi öğrenmesini, okuma, yazma ve hesap yapma gibi temel bilişsel becerileri kazanmasını ve analitik, eleştirel ve yaratıcı düşünme gibi yüksek düzeyli düşünme becerileri elde etmesini kapsar.
Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM FELSEFESİ, Doç. Dr. Oktay AKBAŞ
