Eğitim barışın ve kalkınmanın en önemli araçlarından birisidir…

16.02.2024

Nelson Mandela eğitimin değerini savunan ünlü bir liderdi. Güney Afrika’nın ilk demokratik devlet başkanı olan Mandela, başkan seçilmesinden dört yıl önce, 1990 yılında, Boston’da bir lisede yaptığı konuşmada şunu söylemişti:

“Eğitim, dünyayı değiştirmek için kullanabileceğiniz en güçlü silahtır.” ¹

Birleşmiş Milletler de Mandela ile aynı fikirde. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 2018 yılında, 24 Ocak tarihini Uluslararası Eğitim Günü olarak ilan eden bir karar aldı. Bu gün, eğitimin barış ve kalkınmayı desteklemede oynayabileceği ve oynaması gereken role ışık tutmak için her yıl karşılaşılan bir fırsata dönüştü. Uluslararası Eğitim Günü’nün bu yılki (2024) teması “kalıcı barış için öğrenme” oldu. BM’nin işaret ettiği gibi eğitim; ayrımcılık, ırkçılık, yabancı düşmanlığı ve nefret söyleminin endişe verici bir şekilde artmasına paralel olarak şiddetli çatışmaların arttığı günümüz dünyasında son derece önemli bir konu.

Bazı Afrika ülkelerindeki eğitim sistemleri, uluslararası destek grupları tarafından çatışmalardan “çok fazla etkilenmiş” olarak tanımlanmıştır. Bu ülkeler arasında Sudan, Kamerun ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti bulunmaktadır. Burkina Faso, Mali ve Nijer’i kapsayan Orta Sahel de yüksek endişe kaynağı olan bir diğer bölgedir. Sadece 2020 yılında Orta Sahel’de 4.000 okul güvensizlik nedeniyle kapanmıştır.

Eğitim sistemleri elbette bir kaos ortamında var olmaz. Çatışmaların uzun vadeli yönetişim başarısızlıkları, yetersiz kaynak kullanımı ve diğer toplumsal sorunlarla bir araya geldiği yerlerde, okullaşma daha da fazla baskı altına girer. Örneğin Etiyopya, 2020’den bu yana sadece iç çatışmalarla uğraşmak zorunda kalmamış; aynı zamanda köklü sistemsel krizlerle de boğuşmuştur.

Bu, eğitim sistemlerinin çatışmadan sonra kendini toparlayamayacağı anlamına gelmiyor. Somali’de 1980’lerin sonunda yaşanan iç savaş sırasında okulların %90’ından fazlası yıkılmıştı ve fakat savaşın ardından ülkenin kuzeyi Somaliland Cumhuriyeti olarak bağımsızlığını ilan etti.

Eğitim sistemlerinin güçlendirilmesinde araştırmacıların da rolü vardır. Dünyanın dört bir yanında, yıkıcı çatışmaların ortasında bile çocukların öğrenmeye devam etmesini amaçlayan projeler geliştirilmekte, yaygınlaştırılmakta ve test edilmektedir.

Örneklerden biri, Boko Haram saldırılarıyla kuşatılmış olan kuzeydoğu Nijerya’da görülüyor. Margee Ensign ve Jacob Udo-Udo Jacob, okuldan uzaklaştırılan 22.000 çocuğun okuma-yazma ve aritmetik becerilerini geliştirmek için çalışmalar gerçekleştirdi.

İklim değişikliği, eşitsizlik ve yoksulluk gibi pek çok “tehlikeli sorunla” boğuşan bir dünyada çatışmalar kaçınılmaz görünüyor. Ancak Afrika’daki sınıflarda öğretilenler bu sorunların çözümünde rol oynayabilir. Eleştirel düşünce yeteneği ve kurgulardan ziyade gerçeklerle ilgilenmek kilit önem taşıyor.

Bu amaçla Ayodeji Olukoju, Nijerya’nın müfredattan çıkardığı tarih dersini on yıl sonra 2019’da yeniden okul dersi hâline getirmesinin neden bu kadar önemli olduğuna değinmiştir. Olukoju’ya göre tarihi anlamak, mitlerin ve ezberlerin yıkılmasına yardımcı olarak daha uyumlu bir toplum yaratılmasına öncülük ediyor.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Natasha Joseph’in “Education has a huge role to play in peace and development: 5 essential reads” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM