Berlin Çevresi

Berlin Çevresi, 1920’lerin sonunda Hans Reichenbach’ın etrafında toplanan filozof ve bilim adamlarından oluşan bir düşünce topluluğudur. Berlin Çevresi’nin üyeleri arasında Kurt Grelling, Walter Dubislav, Carl Gustav Hempel, David Hilbert ve Richard von Mises de bulunmaktaydı.

Berlin Çevresi üyeleri özellikle çağdaş fizik biliminin, özellikle de izafiyet teorisinin çözümlenmesinde ve olasılığın frekans yorumunun geliştirilmesinde aktif rol oynamışlardır. Bunun dışında, metafiziğin ve geleneksel felsefenin güvenilirliğini reddetmiş ve birçok felsefi sorunun gerçekten de anlamsız olduğunu ileri sürmüşlerdir.

Berlin Çevresi‘nin adı bir süre sonra Die Gesellschaft für Empirische Philosophie (Ampirik Felsefe Cemiyeti) olarak değiştirilmiş ve topluluk Viyana Çevresi ile birleşmiştir. Bu birleşmeden sonra editörlüğünü Rudolf Carnap ve Hans Reichenbach’ın yaptığı Erkenntnis (Bilgi) adlı dergi iki çevrenin ortak girişimiyle yayınlamıştır. Ampirik Felsefe Cemiyeti ile Viyana Çevresi ilki 1929 yılında Prag’da olmak üzere bilimsel felsefe üzerine çeşitli uluslararası konferanslar düzenlemiştir.

Berlin Çevresi’nin Viyana Çevresi ile pek çok ortak noktası vardı; ancak iki topluluğun felsefi anlayışları olasılık ve konvansiyonalizm gibi konularda farklılık gösteriyordu. Reichenbach kendi felsefesini Viyana Çevresi’nin mantıksal pozitivizm anlayışından ayırmak için mantıksal ampirizm olarak adlandırıyordu. Günümüzde çok az insan bu ayrımı yapmakta ve bu adlar sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.

Bu bağlamda Reichenbach’ın olasılık frekansı düşüncesine göre, olasılık uygulamaları, rastgele dizilerle sınırlandırılmamıştır. Reichenbach bunun yerine rastgele ve rastgele olmayan birçok tipin işlenebileceği daha genel bir olasılık teorisi inşa etmiştir. Çalışmalarını ve epistemolojisini bilimsel felsefe çerçevesinde şekillendiren Reinbach, mantıksal ampirizm ile ilgili görüşlerini ilk kez ifade etmesinden sonra olasılık kavramının tüm bilgi teorileri için temel olduğu iddiasını ortaya atmıştır.

“Bilgi teorisi, bilimin analizidir.” — Reichenbach

Özetle, bilimin analizini yaparken gözlemlenebilen olaylar arasında bir olasılık dizisinden bahsetmemiz gerekmektedir.

Nazi hareketinin yükselişinden sonra Berlin Çevresi‘nin birçok üyesi Almanya’dan göç etmiştir. Reichenbach 1933’te Türkiye’ye ve ardından 1938’de ABD’ye; Hempel 1934’te Belçika’ya ve 1939’da ABD’ye taşınmış; Grelling ise bir toplama kampında hayatını kaybetmiştir.

Bu göçler, Berlin Çevresi‘nin dağılmasının sebebi olsa da Ampirik Felsefe Topluluğu 20. yüzyılın büyük bir bölümünde çağdaş filozofları etkilemeye devam etti ve özellikle analitik felsefe ile fütüroloji üzerinde etkili olmayı sürdürdü.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım