Aenesidemos

Aenesidemos (Aenesidemus) MÖ 1. yüzyılda, yaklaşık olarak 100 ila 40 seneleri arasında Girit’te yaşayan, can sıkıcı ve içinden çıkılamaz bir hâl alan bilgi sorununa uygulamalı bir çözüm olarak Pyrrhon’un “yargıyı askıya alma” (epokhe) ilkesini yeniden kullanıma alan Yunan filozofudur.

Yaşadığı dönemde Pyrrhoncu önemli takipçilerinden birisi olan Aenesidemos, Akademia kökenli olmasına karşın Akademia felsefesinden uzaklaşarak bu okulla olan bağını koparmış, septisizm’in önemli isimlerinden biri olan Pyrrhon’un şüpheciliğine yönelmiştir.

Pyrrhoncu şüpheciliğin yeniden palazlanmasında büyük katkısı bulunan Aenesidemos, Pyrrhon’un epokhe’sini temellendirerek bilginin imkânsızlığını gösterebilmek adına adına geliştirdiği diyalektik akıl yürütmelerle adından söz ettirmiştir.

Aenesidemos’un geliştirdiği bu Pyrrhoncu diyalektik, on söylem ile formüle edilmişti. Bu söylemlerin dördü algılayanın doğasından kaynaklanan söylem, ikisi algılanan şeyle ilgili söylem ve kalan dördü de algılayan ile algılanan şey arasındaki ilişkiyle ilgili söylemdir.

1. Farklı hayvanlar, farklı algılama biçimleri ortaya koyarlar,
2. Farklı insanlar, farklı algılama biçimleri ortaya koyarlar
3. Duyu organlarının birbirinden farklı oluşu, nesneler dönük yargıların kişiden kişiye değişmesine yol açar,
4. Algılayanın hastalık, sarhoşluk, delilik gibi durumları onda algı sorunlarına yol açar,
5. Algılayan tarafından algılananın yakınlığı, uzaklığı, yeri gibi etkenler algının değişmesine neden olur,
6. Algı şunlarla bir düşünülür: Algılananın duyulara olan etkisi salt kendi varlığından değil havanın durumu gibi dış nedenlerle de harmanlanır. Algılayanın algıladığı şey, katıksız olarak algılanan şeyin kendini değildir,
7. Algılananın niceliği, algılanması üzerinde farklı sonuçlar doğurur,
8. Algılayan ile algılanan arasındaki özel ilişki veya bağ, algılananın gerçek doğasına erişmeyi engeller,
9. Algılanın sıklığı, algılayanın algılayışını etkiler,
10. Algılayanın toplumsal gelenek ve görenekleri, aldığı eğitim ve bağlı olduğu ahlaki disiplin onun algılanana bakışını etkiler.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım