Yapılan bir genetik araştırmaya göre insanoğlu gitgide aptallaşıyor…

Mike Judge imzalı, 2006 yapımı “Idiocracy” (Ahmaklar) isimli film şu monologla başlıyor:

“Evrimin zeki olanı kesinlikle ödüllendireceği gibi bir kaide yoktur. Zararlı kökleri budayacak doğal bir bahçıvan bulunmadığı için evrim süreci, en fazla üreyeni ödüllendirmeye başlamış ve zeki insanlar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır.”

“Idiocracy” olağanüstü bir film olmasa da eğildiği nokta oldukça başarılı seçilmiştir: Ortalama zekâya sahip bir adam bir askerî proje kapsamında uyutulur ve 500 yıl sonra uyandığında kendisini açık ara dünyanın en zeki insanı olarak bulur. Bunun nedeni zaman içinde aptal insanların çok hızlı, düşüncesiz ve süreğen bir şekilde üremeleri ve zeki insanların çocuk sahibi olmaktan uzak durmak için ellerinden gelen her şeyi (?) yapmalarıdır.

İzlandalı genetik firması deCODE’un yakın zamanda yaptığı bir araştırma, “Idiocracy”nin aslında hiç de olasılıksız ögeler barındırmadığını gösteriyor. Bugün bizi rahatlatacak olan şey ise ortalama IQ seviyesinde her on yılda bir sadece 0,04 puanlık bir düşüş yaşandığı ve dolayısıyla aptallaşmanın bahsi geçen filmdeki kadar hızlı olmayacağı bilgisidir. Bugün yaşadığımız endişe, daha çok, seviyedeki sürekli aşağı yönlü eğilimin ne anlama geldiğidir.

Bireylerin eğitim düzeylerini şekillendiren gen varyantlarının olası değişimlerini ele alan deCODE ekibinin ulaştığı bu sonuç, 65 yıllık bir dönemde izlenen yaklaşık 100 bin İzlandalıdan oluşan bir veri tabanına dayanmaktadır. ¹

Bu bulguyu bağlamı içinde okumak önemlidir. Araştırma ekibinin başındaki isim olan Kari Stefansson, eğitimdeki gelişmelerin görünürdeki zayıf genetik etkiyi bastırıp yok edebileceğini belirtmiş ve bunu da insanların IQ seviyelerinin 1932 ila 1978 yılları arasında yaklaşık 14 puan arttığı bilgisine dayandırmıştır.

Bu verilerin aksini gösteren bazı çalışmalar da vardır. Örneğin 2014 yılında yapılan bir araştırma, eğitimli Amerikalı kadınların lise diploması olmayan kadınlara kıyasla 2,24’e 2,09 gibi daha düşük bir doğurganlık oranına sahip olduklarını ortaya koymuştur. Aynı çalışmada yüksek lisans mezunu kadınların lisans mezunu kadınlara kıyasla 1,96’ya 1,88 gibi daha yüksek bir doğurganlık gösterdiği belirtilmiştir. En düşük doğurganlık oranı ise 1,78 ile ilgi çekici biçimde kolej eğitimi almış fakat üniversiteye gitmemiş kadınlar arasında görülmektedir. ²

Eğitimli insanların daha az çocuk sahibi olmasına neden olan şeyin genler olup olmadığı tam olarak net değildir. Oxford’da Melinda Mills tarafından yapılan bir çalışma, genlerin bir kadının ne zaman çocuk sahibi olacağını etkileyebileceğini ortaya koysa da çocuk sahibi olup olmamaya karar vermede muhtemelen o kadar da büyük bir faktör olmadığını belirtmektedir:

“Aldığımız eğitim ve ne zaman ve kaç çocuk sahibi olacağımız gibi durumlar büyük ölçüde toplumsal ve çevresel zeminde şekillenmektedir. Bu da genetik faktörlerin önüne geçen bir etkidir.” ³

“Idiocracy”de tasvir edilen aptallık çağında, suçlu, kültür gibi görünüyor ve çoğu uzman da bu konuda hemfikirdir. Cambridge’te yer alan Avrupa Biyoinformatik Enstitüsü’nün direktörü olan Ewan Birney’e göre de yeni çalışmalar, genlerin bireyin öğrenme kapasitesini belirlediği şeklinde yanlış bir algıyı da beraberinde getirmektedir.

Tüm bunlara rağmen deCODE’un araştırmasının sonuçları, büyük genetik veri tabanlarında saklanabilecek ilgi çekici eğilimlerin bir örneği olarak, kesin olmasa da oldukça ilgi çekicidir. Gelecekte daha fazla insanın kayıtları bir araya getirildikçe bu tür analizleri daha fazla görmek de olası olacaktır.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Robby Berman’ın “Icelandic Study Suggests That Maybe We Are Getting Dumber” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Kaynak Metnin Yazarı: Robby Berman, müzisyen ve yazardır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM

1. Augustine Kong, Michael L. Frigge, Gudmar Thorleifsson, Hreinn Stefansson, Alexander I. Young, Florian Zink ve arkadaşları, “Selection against variants in the genome associated with educational attainment”, Biological Sciences, 114/5 (2017): 727-732. https://doi.org/10.1073/pnas.1612113114
2. Moshe Hazan, Hosny Zoabi, “Do Highly Educated Women Choose Smaller Families?”, The Economic Journal, 125/587 (2015): 1191-1226. https://doi.org/10.1111/ecoj.12148
3. Felix C. Tropf, Gert Stulp, Nicola Barban, Peter M. Visscher, Jian Yang, Harold Snieder ve Melinda C. Mills, “Human Fertility, Molecular Genetics, and Natural Selection in Modern Societies”, PLoS ONE, 10/6 (2015). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0126821