Wertheimer “Üretici Düşünme” adlı kitabında iki tür problem çözmeden söz etmektedir. Bunlar A türü çözümler ve B türü çözümlerdir.

A türü çözümler

Gestalt ilkelerine dayalıdır; orjinaldır, içgörüseldir. Bir diğer ifade ile problemin doğasını, temel yapısını anlamayı gerektirir. Çözüm bir başkası tarafından değil, birey tarafından bulunur ve uzun süre hatırlanabilir.

B türü çözümler

Anlamadan ezberlemeye dönüktür. Öğrenci olguları, kuralları, olayları anlamadan ezberler. Böyle bir öğrenme ise katıdır ve kolayca unutulur; sadece sınırlı durumlarda uygulanabilir.

Örneğin; bir hemşirenin, gece uyuyan hastaları uyandırıp onlara uyku ilacı vermesi bireyin kuralları, olguları, olayları anlamadan ezberlemesi bu duruma örnek gösterilebilir (Senemoğlu, 1997).

Wertheimer çocuklara verdiği bir geometri problemi ile bunu kanıtlamayı düşünmüştür:

Önce deneklere bir dikdörtgenin alanının nasıl hesaplanacağını göstermiş; “taban ölçüsünün yükseklikle çarpılması” formülü yerine, dikdörtgeni küçük karelere bölmüş ve alanın bu karelerin alanlarının toplamı olduğunu göstermiştir.

Daha sonra çocuklara kâğıttan bir paralel kenar vermiş ve bunun alanını bulmalarını istemiştir. Bazıları bunun yeni bir problem olduğunu söylemiş ve çözümü bulamayacaklarını belirtmiştir. Bazıları, bir kenarı diğer kenarla çarpan formülü kullanmıştır (B tipi çözüm).

Bir çocuk ise; problemi zor hâle getirenin 2 çıkıntılı uç olduğunu fark etmiş, makasla bir ucu kesmiş, diğer ucun üstüne yerleştirmiş, böylece paralel kenarı bir dikdörtgene dönüştürmüştür (Senemoğlu, 1997).

Aşağıdaki sayı dizisine 15 saniye bakın. Sayıları bakmadan doğru sırayla hatırlayabilir misiniz?

1 4 9 1 6 2 5 3 6 4 9 6 4 8 1

Wertheimer tarafından yapılan deneyde deneklerden çoğu, ancak bir-iki rakamı hatırlayabilmiş; deneyin üzerinden birkaç hafta geçtikten sonra ise, deneklerin çoğu hiçbir rakamı hatırlayamamışlar. Başka bir denek grubuna ise sayıların bir araya getiriliş ilkesini bulmaları söylenmiş. Birden dokuza kadar olan rakamların karelerinden oluşturulmuş bu diziyi çözen bu gruptaki denekler, deneyin üzerinden haftalar geçtikten sonra bile sayıları doğru olarak hatırlayabilmişler (Bilge, 2013).

Yukarıdan örneklerden anlaşılacağı üzere Wertheimer’ın eğitim açısından vurguladığı nokta çocuğun ne anladığı üzerinedir. Ayrıca problemin sunulması problemin çözümü için önemlidir.

Çünkü bu problemin kavranmasını ve çözümünü keşfetme yeteneğini artırır.

Bu örneklerde görüldüğü gibi dışsal pekiştireç verilmemekte, kişiler yalnızca içsel pekiştireçle problemin çözümünde içgörü kazanmaktadırlar (Bilge, 2013).

Kaynak: ATA-AÖF, GESTALT YAKLAŞIMDA ÖĞRENME, Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇİFTÇİ