Felsefe hakkında her şey…

Tasım Nedir, Tasımlar

10.11.2019
3.096

Ockhamlı William ‘ve’, ‘veya’ bağlaçlanyla yapılan önermeleri böylece inceledikten sonra, bu önermelerle yapılan tasımlan ele alır.

Ockhamlı William’a göre bazı tasımlar tanıtlayıcı, bazıları topik (topical), bazıları da ne topik ne de tanıtlayıcıdır.

Bir tanıtlayıcı akıl yürütme, zorunlu ve açık olarak bilinen önermelerden elde edilen sonucun ilk bilgisidir. Topik akıl yürütme, olasılıklı önermelerden hareket eder. Olasılıklı önermeler, herkese veya büyük çoğunluğa ya da bilge insanlara doğru görünen önermelerdir. Yani. olasılıklı önermeler doğru ve zorunlu olsalar da akıl yürütmeyle elde edilmeyen. deney yoluyla açıkça bilinmeyen, deneyden edinilmiş önermelerden çıkarılmayan önermelerdir.

Olasılıklı önermeler zorunlu olsalar da tanıtlamanın ne ilkesidirler ne de sonucu (William: 1990, 83).

Topik akıl yürütmeler yanıldığımızla ilgili herhangi bir şüphe duymamıza neden olmazlar. Topik bir akıl yürütmeyle elde ettiğimiz, hakkında şüphe duymayacağımız bir inançtır (William: 1990, 84).

Çıkarırnın Genel Yasaları: Ockhamlı William’a göre, ne türden olursa olsun, bir tasımın (akıl yürütmenin) geçerli olmaları bazı kurallara bağlıdır. Ockhamlı William bu kuralları şu şekilde sıralar.

1) Bir doğrudan bir yanlış hiçbir zaman çıkmaz: Bir çıkarımın öncülleri doğru sonucu yanlışsa, bu çıkarım geçerli değildir. Burada öncül, sonuçtan önce gelen, sonucu önceleyen demektir. Bu nedenle, öncül bazen bir önerme olur bazen de birden fazla önerme olur. Bir çıkarımda öncül doğru olsa da sonuç yanlış olabilir, ama geçerli bir çıkarımda tüm öncüller doğruysa sonuç kesinlikle yanlış olmaz.

2) Yanlış bir önermenin ardından doğru bir önerme gelebilir. Bazen de bir doğru bir de yanlış önermeyi yanlış bir sonuç izler: “Tüm insanlar hayvandır. Taş bir insandır. O halde taş bir hayvandır.”

3) Bir çıkarım geçerliyse, o zaman öncülün karşıtını sonucun karşıtı izler: “Her insan beyazdır. Sokrates beyaz değildir. O halde Sokrates insan değildir” çıkarımı geçerli ve doğrudur.

4) Sonucu önceleyen öncül, öncülü önceleyen sonuç olur. “Tüm hayvanlar koşar. O halde tüm insanlar koşar” önermesi, “Tüm insanlar koşar”, “Tüm hayvanlar koşar” biçiminde de ifade edilir.

5) Geçerli bir çıkarımda öncüllerle sonucun tutarlı olması gerekir. Öncülle tutarlı olan her şey sonuçla da tutarlıdır.

6) Sonuçla tutarsız olan şey öncülle de tutarsızdır

7) Zorunlu bir önemden olumsal bir sonuç çıkmaz.

8) Olanaksız bir öncülden olanaklı bir sonuç çıkmaz.

Ockhamh William. felsefe ve tanrıbilimi birbirinden ayırmıştır. Ona göre felsefe aklın egemen olduğu bir alanken, tanrıbilim kanıtlamaların, açınlamaların egemen olduğu bir alandır. Ockhamlı William felsefe ile tanrıbiliminin birbirinden ayrılması gerektiğini belirttiği gibi, Kilise’nin devlet yönetimdeki etkinliğini azaltması gerektiğini de söylemiştir. Bu bakımından Rönesans Dönemi’nde belirgin hale gelecek yeni, ‘laik’ yapılanmanın da temellerini atmış gibi görünmektedir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı; Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 18 / Sayı: 1 / ss. 165-186

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...