Panpsişizm nedir? Tüm ruhçuluk

Panpsişizm ya da tüm ruhçuluk; bilincin evrende her yerde, her şeyde olduğunu savunan görüştür.

Panpsişizm bilincin evrende her yerde olduğunu iddia eden görüştür. Panpsişizme göre, tüm evren, bir zihne sahip olan organizmadır. Bu görüş, nadiren açıkça ifade edilmesine karşın, özellikle gizemciler arasında içten içe varlık gösterir. Bunun da sebebi, bu görüşü savunan araştırmacıların, eğer bilinci mikrosüreçler bağlamında açıklayacaksak, o zaman bilinç bir şekilde bu mikroorganizmalarda bulunmalıdır, fikrine sahip olmalarıdır. Thomas Nagel “What Is It Like To Be A Bat?” (“Yarasa Olmak Nasıl Bir Şeydir?”) adlı eserinde bu görüşü dillendirir.

Panpsişizmin bir başka savunucusu olan David Chalmers, Nagel’i izleyerek, bilinçli bir termostat olmak nasıl bir şeydir sorusunu, son derece inandırıcı bir şekilde cevaplar. Chalmers’a göre, evrende herşey bilinç sahibidir, hatta bir termostat bile, çünkü; her şey için, belli bir şey olmak, o şey olmaklığın bilincine sahip olmaktır.

Her ne kadar panpsişizm, zihinsel olguların fiziksel veya beyin süreçlerinden çıkarsanmasının veya onlara indirgenmesinin sakıncaları göz önüne alındığında olası bir görüş olarak görünse de kendisinin de açıklamakta güçlük çektiği hususlar vardır.

Panpsişizmin karşı karşıya kaldığı en önemli sorun, bilincin bütünlüğü sorunudur. Bilinç bütüncül olarak kendini gösteren bir durumdur. Chalmers’ın örneğine dönecek olursak, eğer termostat bilinçliyse o zaman, parçaları da mı bilinçlidir? Her bir çivinin bilinçli olduğunu mu varsayacağız? Eğer termostatın her bir parçası bilinçliyse o zaman bütün olarak, termostatın bilinçliliğine nasıl katkıda bulunuyorlar? Eğer değilse o zaman, bir bütün olarak, termostatın bilinci nasıl mümkün oluyor?

Panpsişizm bu tür soruları kendi içinde tutarsızlığa düşmeden cevaplayamaz ve günümüzde pek fazla temsilcisi de yoktur.

Kaynak: ZİHİN FELSEFESİ, s. 162-163, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2337 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1334