Mizojini (kadın düşmanlığı)

Mizojini (kadın düşmanlığı) terimi, kadınlara ve kız çocuklara yönelik gösterilen toplumsal cinsiyete dayalı baskıları muhafaza eden sistemleri ifade eder. Yunancada “misein” sözcüğü “nefret etmek” ve “gynē” sözcüğü de “kadınlar” anlamına gelmektedir. İki terimin birleşimi ise “Misogyny”, yani “kadın düşmanlığı” ifadesini ortaya çıkarmıştır.

İlk cümlede bahsini ettiğimiz sistemlerin ne oldukları ve nasıl işledikleri, felsefi tartışma konusudur. Bu sistemleri tanımlayan iki açıklama ön plana çıkmaktadır. Bunlardan ilki, kadınları insanlıktan uzaklaştırma olarak kadın düşmanlığı, diğeri ise yaptırım olarak kadın düşmanlığıdır.

İnsanlıktan uzaklaştırma teorisine göre kadın düşmanı eylemler, davranışlar, kurumlar ve uygulamalar, kadınları eksik bireyler olarak görür. ¹ Kadın düşmanlığının zemininde kadınların nesneleştirilmesi yatar. Bu, kadınlara birey olarak muamele etmek yerine onları sadece birer nesne olarak ² ve çoğu durumda da yalnızca beden olarak, bedenleri de sadece bir araç olarak görmek demektir. ³

Filozof Kate Manne’nin yaptırım teorisine göre de kadın düşmanlığı, ataerkilliğin ⁴ kadınların erkeklere tabi olduğu bir sosyal düzeni sürdüren veya yeniden üreten tutumların ve eylemlerin sistematik bir uygulamasıdır. Bu durumda kadın düşmanlığını körükleyen bir başka şey de “himpati” diyebileceğimiz tutumdur. Himpati, ataerkil düzende kadınların maldan mahrum bırakıldıkları durumlarda erkeklere yöneltilen olumlu, görünüşte sempatik tepkidir. (Manne, 2019: 196-205.)

Kadın düşmanlığı, özellikle, belirli ticari mal ve hizmetlere ilişkin hak sahibi olma ya da olmama konusundaki toplumsal kabulleri dayatmaktadır. Manne buna “toplumsal cinsiyetin ahlaki ekonomisi” adını verir:

• Kadınlar erkeklere ne borçludur? Saygı, sevgi, bakım, huzur, anlayış, itimat; nezaket, merhamet, yakınlık, ilgi, şefkat…

ve

• Erkekler kadınlara ne verir? Liderlik, otorite, nüfuz, parasal güç, iktidar, statü, prestij; gurur, itibar, sosyal konum, utançtan veya kamuoyu önünde küçük düşmekten kurtulma…

Kadın düşmanlığı öncelikle “kötü kadınları”, yani toplumsal cinsiyetin yukarıda saydığımız alışverişlerinde başarısız olanları cezalandırmayı içerir. Kadınların sokakta kendilerine laf atıldığında gülümsemeyi reddettikleri için karşılaştıkları düşmanlığı ⁵ buna örnek vermek mümkündür.

İnsanlıktan uzaklaştırma teorisine göre, kadın düşmanlığı kadınlara tam olarak insan değillermiş gibi davranmayı içerir. Ancak yaptırım teorisi için kadın düşmanlığı, kadınlara tamamen insan olarak davranmak ve bu nedenle “yanlış yapan” kadınlara karşı öfke, düşmanlık ve kızgınlık beslemektir.

Bir şeye kadın düşmanlığı adını vermek, onu aynı zamanda kadınların ikincilleştirilmesini pekiştiren ya da bu yöndeki tutumlardan beslenen bir tavır olarak nitelendirmektir.

Hem insanlıktan uzaklaştırma hem de yaptırım teorisinde “kadın düşmanı”, belirli eylemleri (örneğin, slut-shaming -erkeklerin, cinsel hayatını yaşayan kadınların hayat tarzını eleştirmesi-) ve tutumları (örneğin, otorite sahibi kadınlara düşmanlık beslemek) ve ayrıca daha geniş sosyal pratikleri ve kurumları tanımlamak için kullanılmaktadır.

Her iki teoriye göre de kadın düşmanı tutum sergileyen kişiler genellikle kadınları bireysel düzeyde sevmekte ve önemsemektedir. Aslında, kadın düşmanlığı yapan, kadınların ikincilleştirilmesini destekleyen biri, muhtemelen toplumsal cinsiyetin ahlaki ekonomisine uygun davranan veya bu ikincilleştirmeye karşı direnç göstermeyen “iyi kadınları” sevecektir. Zira bir kişi kadınları sevse de hatta kadın dahi olsa kadın düşmanı olabilir.

İnsanlıktan uzaklaştırma ve yaptırım teorilerinin her ikisi de farklı insanların kadın düşmanlığını farklı şekillerde deneyimlediğini kabul etmektedir. Her ikisi de tekil bir kadın düşmanlığı gerçeğini ifade etmeyi amaçlamakta ve bunun diğer baskı biçimlerinden ayrı olarak anlaşılabileceğini kabul etmektedir.

Kadın düşmanlığına dönük yapılan bu tekil tanımlalar, onu diğer baskı sistemlerinden soyutlamaya çalıştığı için eleştirilmektedir. Örneğin, Linda Martín Alcoff bu konuda şöyle yazmıştır:

“Ataerkilliği devreden çıkarmak toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığı veya ikincilleştirmeyi ortadan kaldıramaz; çünkü sorunun kaynağı ataerkillik değildir.” ⁶

Kadın düşmanlığının zorunlu kıldığı ataerkil düzen, her zaman beyaz ırkın üstünlüğü, engelli ayrımcılığı, heteroseksüellik, sömürgecilik gibi diğer baskı türleriyle birlikte iş görür. ⁷ Herhangi bir sisteme diğerlerinden bağımsız olarak odaklanmak, söz konusu olguyu açıklamayı eksik bırakacaktır.

Kadın düşmanlığının ne zaman, nerede ve nasıl ortaya çıktığını belirlemek, deneyimlerimizi anlamlandırmamıza ve bu deneyimlerin başkalarının deneyimleriyle nasıl ilişkili olduğunu görmemize yardımcı olabilir. Bu, toplumsal cinsiyete dayalı baskıyı sona erdirmek için daha geniş bir siyasi örgütlenmeye ve toplumsal hareketlere de katkıda bulunacaktır.

Bunun genel bir kadın düşmanlığı tanımı yaparak mı yoksa toplumsal cinsiyete dayalı baskıyı da içeren koşulların lokalize edilmiş analizlerini içselleştirerek mi yapılabileceği veya yapılması gerektiği ise felsefi bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Odelia Zuckerman ve Clair Morrissey’in birlikte yazdığı “What Is Misogyny?” isimli makaleden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM

DIŞ KAYNAKLAR

Alam, Adnan. “Transgender Sex Workers Vulnerable to Violence, but When Is It a Hate Crime?: Cronkite News.” Cronkite News – Arizona PBS, November 5, 2019.

Alcoff, Linda Martín. “Decolonizing Feminist Theory: Latina Contributions to the Debate,” Theories of the Flesh: Latinx and Latin American Feminisms, Transformation, and Resistance.  Oxford University Press (2020): 11-28.

Atwood, Margaret. The Handmaid’s Tale (Toronto: McClelland and Stewart, 1985)

Bailey, Moya and Trudy. “On Misogynoir: Citation, Erasure, and Plagiarism.” Feminist Media Studies 18, no. 4 (2018): 762-768.

Bosman, Julie. “A College Student Was Killed by a Man Whose Catcalls She Tried to Ignore, Prosecutors Say.” The New York Times. The New York Times, November 27, 2019.

Crenshaw, Kimberle. “Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Policies.” University of Chicago Legal Forum 1989, no. 1 (1989): 139-167.

Frye, Marilyn. “Oppression.” Encyclopedia of Feminist Theories. London & New York: Routledge (2000).

Flores, Andrew R, Lynn Langton, Ilan H Meyer, and Adam P Romero. “Victimization Rates and Traits of Sexual and Gender Minorities in the United States: Results from the National Crime Victimization Survey, 2017.” Science, October 2, 2020.

Hänel, Hilkje C. “#MeToo and Testimonial Injustice: An Investigation of Moral and Conceptual Knowledge.” Philosophy & Social Criticism 48, no. 6 (July 2022): 833–59.

Haslanger, Sally. “Why I Don’t Believe in Patriarchy: Comments on Kate Manne’s Down Girl.” Philosophy and Phenomenological Research 101, no. 1 (2020): 220-229.

Kelland, Lindsay. “Conceptually situating the harm of rape: An analysis of objectification.” South African Journal of Philosophy 30, no 2 (2011):168-183.

Langton, Rae. “Autonomy Denial in Objectification.” Sexual Solipsism Philosophical Essays on Pornography and Objectification. Oxford Univ. Press, 2013.

Lugones, María “Revisiting Gender: A Decolonial Approach.” Theories of the Flesh: Latinx and Latin American Feminisms, Transformation, and Resistance. Oxford University Press (2020).

MacKinnon, Catharine A. In Their Hands: Restoring Institutional Liability for Sexual Harassment in Education. The Yale Law Journal, Vol. 125, No. 7 (May 2016), pp. 2038-2105.

Manne, Kate. Down Girl: The Logic of Misogyny (New York: Oxford University Press, 2019).

Matsuzaka, Sara, and David E. Koch. “Trans Feminine Sexual Violence Experiences: The Intersection of Transphobia and Misogyny.” Affilia 34, no. 1 (February 2019): 28–47.

Méndez, Xhercis. “Decolonial Feminist Movidas A Caribeña (Re)thinks “Privilege,” the Wages of Gender, and Building Complex Coalitions” Theories of the Flesh: Latinx and Latin American Feminisms, Transformation, and Resistance. Oxford University Press (2020).

Merriam-Webster Dictionary. “Misogyny.” (n.d.).

Nussbaum, Martha C. “Objectification.” Philosophy & Public Affairs 24, no. 4 (1995): 249–91.

Papadaki, Lina.“What is Wrong About Objectification?” Current Controversies in Political Philosophy, Thom Brooks (ed.), London: Routledge (2015): 87–99.

Smith, David Livingstone. Less Than Human: Why We Demean, Enslave, and Exterminate Others. New York: St. Martins Press (2011).

Syrda, Joanna. “Spousal Relative Income and Male Psychological Distress.” Personality and Social Psychology Bulletin 46, no. 6 (June 2020): 976–92.

Yap, Audrey.  “Misogyny and Dehumanization,” APA Newsletter on Feminism and Philosophy 18, no. 2 (2019).

Young, Iris Marion. “Five Faces of Oppression.” Justice and the Politics of Difference, 2011, 39–65. https://doi.org/10.2307/j.ctvcm4g4q.7.

1. Yap, Audrey. “Misogyny and Dehumanization”, APA Newsletter on Feminism and Philosophy, Yıl: 2019, Sayı: 18 (2)
2. Nussbaum, Martha C. “Objectification.” Philosophy & Public Affairs, Yıl: 1995, Sayı: 24 (4), s. 249–291
3. Kelland, Lindsay. “Conceptually Situating the Harm of Rape: An Analysis of Objectification.” South African Journal of Philosophy, Yıl: 2011, Sayı: 30 (2), s. 168-183
4. Manne, Kate. Down Girl: The Logic of Misogyny, New York: Oxford University Press, 2019, s. 33.
5. Bosman, Julie. “A College Student Was Killed by a Man Whose Catcalls She Tried to Ignore, Prosecutors Say.” The New York Times. Kasım 2019
6. Alcoff, Linda Martín. “Decolonizing Feminist Theory: Latina Contributions to the Debate,” Theories of the Flesh: Latinx and Latin American Feminisms, Transformation, and Resistance. Oxford University Press (2020).
7. Haslanger, Sally. “Why I Don’t Believe in Patriarchy: Comments on Kate Manne’s Down Girl.” Philosophy and Phenomenological Research, Sayı: 101 (1), 2020: 220-229.