Metafiziğin Varlıkla İlgili Temel Soruları
Metafiziğin varlıkla ilgili temel soruları: “Varlık var mıdır?”, “Varlığın kökeni nedir?”, “Varlık değişken midir?”, “Varlığın ana maddesi nedir?”, “Varlık bir midir, çok mudur?”, “Evrende bir düzen var mıdır?”, “Evrende özgürlük var mıdır?”, “Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?”, “Evrende amaçlılık var mıdır?” vb sorulardır.
Örnek olması bakımından “Varlık değişken midir? sorusunu ele alıp irdeleyebiliriz. Bu soruyu Parmenides ve Zenon gibi filozoflar varlıkta bir değişme yoktur diye yanıtlamışlar ve felsefi akıl yürütmelerle temellendirmeye çalışmışlardır. Buna karşın Aristoteles gibi bazı filozoflar da değişmenin var olduğunu savunmuşlar ve değişmeyi yine akıl yürütmelerle açıklamaya çalışmışlardır.
Aristoteles’e göre varlıktaki değişme süreci potansiyel olandan aktüel (gerçek dışı olana karşıt olarak, gerçek ya da olgusal olan) olana geçiş sürecidir. Örneğin, cansız bir varlık olan mermer hiçbir zaman kendi başına bir heykel haline gelemez. Mermerde potansiyel olarak heykel olabilme kapasitesi vardır. Bu kapasitenin heykel olabilmesi için birtakım nedenlere gereksinim vardır. Bir mermer parçasındaki değişmeyi açıklayabilmek için şu nedenlere gereksinim duyulduğunu söyler:
* Heykelin yapıldığı mermer, onun maddesel nedenidir.
* Heykelin, onu diğer varlıklardan ayıran bir şekli ya da formu vardır ki bu da onun formel (şekilsel) nedenidir.
* Cansız mermer parçasını bir heykel haline getiren bir sanatçı, bir heykeltıraş vardır ki bu da heykelin fail (eylemsel) nedenidir.
* Heykelin yapılış amacı ise ereksel (amaçsal) nedendir.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı