Materyalist eğitim anlayışı

Materyalizm, her türlü gerçekliğin yalnızca nesnel (objektif) değil, ruhsal ve manevi olan gerçekliğin de özünü ve temelini maddede gören, maddeden başka hiçbir tözün bulunmadığını öne süren dünya görüşüdür. Materyalist eğitim felsefesi de kuramsal desteğini tümüyle materyalist bilgi kuramından alır.

Materyalist felsefe için eğitim öncelikle işleyişi ekonomik alt yapı tarafından belirlenen bir üst yapı kurumudur. Buna karşılık eğitim diğer kurum ve etkinlikleri ile ekonomik süreçleri etkiler. Böylece ekonomik süreçlerle eğitim süreçleri arasında belirleyen ve etkileyen olarak çift yönlü bir etkileşim yapısı ortaya çıkar (Topses, 2006, s. 40).

Materyalist felsefe kendisinin doğrudan bir eğitim felsefesi olmasından çok yeni bir eğitim felsefesi oluşturulmasına katkı sağlaması açısından önemlidir. Özellikle sosyalist ülkelerde uygulama olanağı bulan politeknik eğitim, materyalist felsefenin bir bakıma eğitim alanına yansımasıdır denebilir.

Materyalist felsefenin eğitime bakışının temeli eğitimin sınıfsal ve maddi özünün bulunduğu görüşüne dayanır. Materyalist eğitim, doğrudan materyalist bilgi kuramını temel alır. Bu bağlamda maddi olan, sürekli olarak son etkiyi oluşturur. Başka deyişle maddi süreçler, ekonomik süreçler, üst yapısal kurum olan eğitimin temel belirleyicisidir. Bilinç, nasıl bir evrede maddeye dönüşüyorsa eğitimde maddeye dönüşür (Canbaz, 1998, ss. 11-12).

Materyalist felsefeye göre eğitim sistemlerinin amacı daha çok sosyo-ekonomik ve politik odaklıdır. Kuşkusuz, materyalist eğitim felsefesi temel desteğini sosyolojik çatışma kuramından alır. Materyalist yaklaşımın eğitimi sosyolojik olarak yorumladığı öne sürülebilir. Bu bağlamda eğitimi toplumsal bir üst kurum olarak yorumlar. Eğitim amacı, egemen sınıf­ların istediği biçimde sistemi yeniden üretme, sisteme uygun iş gücü ve istendik davranışlara sahip birey yetiştirmektir (Macionis ve Plummer, 1998, ss. 538-539).

Materyalist felsefe açısından öğretim programlarının içeriğinde üretime dönük derslerin olmasıdır. Bu bağlamda en belirgin niteliği eğitimin üretim amaçlı görülmesidir. Örneğin ekonomi, politika, felsefe, fizik, kimya, biyoloji, matematik, tarih, sanat ve beden eğitimi ve özellikle teknik dersler temele alınmalıdır (Sönmez, 2008, s. 44).

Materyalist eğitim anlayışının öğretme ve öğrenme süreçlerinde eğitimi daha çok sınıfsal özü ile ele alır ve eğitimin bilimsel sosyalizmin ilkelerine dayandırılmasını amaçlar. Öğretim programları şu ilkelere dayandırılmalıdır. Eğitim etkinliklerinde kuram- uygulama bütünlüğü olmalıdır. Eğitim üretim için ilkesine bağlı olarak okul bir endüstri kurumu olmalıdır. Bireylerde kollektif bilinç oluşturulmalı ve üretime yönelik çalışma alışkanlığı geliştirilmelidir. Eğitim ortamında karakter eğitimine yer verilmelidir. Diyalektik akıl yürütme öğretilip kullanılması sağlanmalıdır (Sönmez, 2008, ss. 118-119).

Materyalist eğitime göre ölçme ve değerlendirme boyutunda şu anlayışlara yer verildiği görülebilir. Öncelikle üretime dönük çalışma alışkanlığı kazanılıp kazanılmadığı, diyalektik materyalist düşün biçiminin kavranıp kavranmadığını sınanır (Sönmez, 2008, s. 120).

Materyalist felsefe eğitim sistemlerinin işleyişine yönelik eleştirileri ile daha çok radikal pedagojinin doğuşuna katkıları bulunmuştur. Bu katkılar çerçevesinde arz-talep dengeleri ile eğitimin hükümetlerce kamusal bir yükümlülük olarak tanınmasına da önemli etkileri olmuştur. Öğretim programlarında düşünsel açıdan ve felsefi işleyiş bakımından kapitalist ilişkiler karşı anti tez oluşturarak toplumların demokratikleşmesine etkisi olduğu söylenebilir.

Kaynak: Eğitim Felsefesi, s. 30-32, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3661 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2489