Kozalizm (Nedencilik, Sebepçilik) Nedir?

Fizikçi ve filozof Emile Meyerson’un doktrini. Buna göre ilmin vazifesi, fenomenleri tespit etmek ve onların kendilerinden önceki değişmez etkilerini açıklıkla tayin etmekten ibaret değildir, fakat kelimenin tam anlamıyla onların sebepleri yani bir cevher yahut eseri önceden ihtiva eden bir varlık tavrını keşfetmektedir. Bu anlayışa göre ilim, cevherleri ve sebepleri araştıran metafiziğe alakasız kalamaz ve inkâr edemez. Meyerson’un kozalizmi, ilimci pozitivizme karşı bir reaksiyon ve metafiziğe bir dönüştür.

Meyerson, metafiziğe dönüşünde, Kantçı ve Hegelci idealizmi açıkça bir tarafa atmış ve ilmin, zihinden müstakil nesne kavramını istediği ana fikrinden hareket etmiştir. Ona göre bilgin, araştırmalarında pozitif bir olayın tespitinden çok öteye uzanmayı gerektiren bir izah ihtiyacını rehber edinmiştir. Bu izah temayülü ve ihtiyacı, çeşitli olaylarda, daimi olan şeyi, hasıl olacak neticeyi önceden ihtiva eden kuvve halindeki bir hususiyeti araştırmak arzusundan doğmaktadır. Bu bakımdan böyle bir izah ihtiyacı daha çok bir aynileştirme ihtiyacıdır.

Meyerson’un Kozalist anlayışı metafiziğe dönüş kadar külli fikirlere ve kavramlara itibarını iade etme iddiasını da temsil eder. Kozalizm bizim her ilim dalında izafîden kurtulup, değişmezi, sabit olanı ve istikrarı bulmak ihtiyacında olduğumuzu göstermiştir. Matematikçi sonsuzu, fizikçi düzeni, biyolojist gayeliliği, psikolog varolan ve devamlı olan realitelerde hürriyeti elde etmek, derinliğine vakıf olarak anlamak ve yakalamak için uğraşır. Bu doktrine göre reel, sadece müşahede edebilen pozitif olaydan ibaret olmayıp aynı zamanda o, sebepleri ve mahiyetleri hükümlerimizden ayrılmayan bir metafiziğin bize temin ettiği nesnelerden de ibarettir.

Kozalizm, beşerî bilginin kaynağına ait araştırmalarda pozitivizmin materyalizme ve determinizme müncer olan tarafların kırılmasında mühim rol oynamıştır. Dolayısıyla bu doktrin materyalistlerin hoşlanmadıkları ilmî dayanaklı ve kaynaklı bir anlayış olmaktadır.