Kavramlarda Nelik, Gerçeklik ve Kimlik Nedir?
Tümel bir kavramın sadece zihindeki bireylerinin ele alınmasına nelik adı verilir. Nelik, bir kavramın “ne olduğunu” gösterir. Her kavramın bir neliği vardır. Eğer kavramların neliği olmasaydı bir kavramla ne anlatmak istediğimiz anlaşılamazdı. Örneğin, “çocuk, dev” gibi kavramların zihinde tasarımları vardır ve bir anlama sahiptir.
Gerçekliği olan bir kavramın belli bir nesnede somutlaşmasına kimlik adı verilir. Kimlik, bir kavramın kime işaret ettiğini gösterir. Örneğin, “Ahmet, şu sandalye” gibi kavramların işaret ettiği bir nesne vardır.
Lütfen aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
KAVRAMLARDA NELİK, GERÇEKLİK ve KİMLİK
Bir kavramın zihinde ne olduğunu veya ne anlama geldiğini gösteren tasarıma nelik denir. Her kavram zorunlu olarak bir neliğe sahiptir. Çünkü her kavram, düşünülen bir şey olarak zihinde vardır.
Bir kavramın zihnin dışında (nesnel dünyada) somut bir karşılığı varsa buna o kavramın gerçekliği denir.
Gerçekliği olan kavramların belli bir varlıkla gösterilmesine ise o kavramın kimliği denir.
Nelik, Gerçeklik, Kimlik Özellikleri
- Her kavramın neliği vardır; ama gerçekliği ve kimliği olmayabilir.
- Her gerçekliği ve kimliği olan kavramın mutlaka neliği vardır.
- Gerçekliği olan her kavramın kimliği olmayabilir; ama kimliği olan her kavramın mutlaka gerçekliği ve neliği vardır.
Özetle:
- Nelik: Kavram dış dünyada yoktur, sadece zihindedir.
- Gerçeklik: Kavram dış dünyada bulunuyorsa gerçekliği vardır.
- Kimlik: Dış dünyadaki kavramı “şudur” diye gösterebiliyorsak kimliği vardır.
Nelik, Gerçeklik ve Kimlik Örnekleri
- Sadece neliği olan kavramlar: Kafdağı – Anka Kuşu – Gönül sarayı
- Hem neliği ve hem gerçekliği olan kavramlar: Dağ – Kuş – Saray
- Neliği, gerçekliği ve kimliği olan kavramlar: Ağrı Dağı – Maviş – Çırağan Sarayı
Özetle:
- Dağ (gerçeklik) – Kaf dağı (Nelik) – Palandöken (Kimlik)
- Deniz (gerçeklik) – Atlantis (Nelik) – Ege denizi (Kimlik)
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 3. Sınıf “Klasik Mantık” ve “Modern Mantık” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM)