İnsanların Davranış Özellikleriyle Genetik Arasındaki İlişki Nedir?
Günümüzde tıp alanında birçok rahatsızlıkta, belli ölçülerde nesilden nesile kalıtsal geçiş durumu söz konusudur. Özellikle psikolojik rahatsızlıklarda kalıtımın rolünün gösterilebilmesi için, bu rahatsızlığa sahip ailelerdeki soy ağacı, ikizler, birbirlerinden farklı yerlerde büyütülmüş kardeşler (evlatlıklar) incelenerek kalıtımın rolü araştırılmaktadır. Bu sebeple psikolojide ikiz çalışmalarına insan davranışında kalıtım etkilerini ortaya koymak adına sıkça başvurulmaktadır. Tek yumurta ikizi olarak da adlandırılan döllenmiş tek bir yumurtadan gelişen özdeş ikizler ve farklı yumurta ikizi olarak tanımlanan iki farklı yumurtadan döllenen özdeş olmayan ikizler psikolojide çalışma konusu olmuştur. Tek yumurta ikizleri aynı yumurtadan geliştikleri için genetik yapıları aynıdır.
Aynı davranış, aynı aile içersinde özdeş ikizlerde benzer bir biçimde görülüyorsa davranışın kalıtsal, diğer genetik yapıları farklı diğer kardeşlerde de görülüyorsa davranışta çevresel etkilerin daha baskın olduğunu söylemek olasıdır. Özdeş olmayan farklı yumurta ikizlerinde genetik yapıdaki benzerlik ancak ikiz olmayan kardeşlerde olduğu kadardır. Örneğin; hem hasta bireyi, hem ailesini hem de toplumu birçok bakımdan güç durumda bırakan bir ruhsal rahatsızlık olan şizofreni örneği incelendiğinde, şizofreninin toplumda görülme sıklığı %1 civarındadır.
Şizofreni hastası kişilerin kardeşlerinde hastalığın görülme oranı %8, anne babadan sadece biri şizofreni ise çocuğun da şizofreni olma durumu %12; anne ve baba da şizofreni ise bu oran %40’lara ulaşmaktadır. Şizofreni olan kişinin tek yumurta ikizinde görülme sıklığı ise %48’i bulmaktadır. Kan bağı genetik olarak rahatsızlıkların görülme oranın’ yükseltmektedir. Sonuç itibariyle genetik açıdan birbirinin aynı olmasına rağmen ikizlerde bile bu oran ancak %48’de kalmakta ve bu, rahatsızlığın gelişiminde çevrenin de bir ölçüde etkisi olduğunu bize göstermektedir.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Psikolojiye Giriş” ve 2. Sınıf “Deneysel Psikoloji”, 4. Sınıf “Sosyal Psikoloji” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Psikoloji Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Psikoloji Dersi Ders Kitapları
