İz Teorisi Nedir?

Gestalt öğretisinin bellek kavramına bakışı, algıların birer bellek izi olduğu şeklinde özetlenebilir.

Bireyin deneyimleri zihinde bir çalışmaya yol açar. Bu süreç deneyimin türüne göre basit veya karmaşık olabilir. Bu süreç bittiği zaman zihinde bir iz bırakmıştır. Daha sonra benzer bir durumla karşılaştığımızda bu iz davranışımızı etkiler. Her bir sürecin sonunda birey biraz daha değişmiştir ve gelecek deneyimler bu durumdan etkilenir (Aydın, 2008).

Bir deneyimin hafızada (zihinde) bıraktığı iz ne kadar güçlüyse, sürece etkisi o oranda güçlü olacaktır. Bir başka ifade ile ne kadar çok benzer sorun çözersek o konuda problem çözme becerisi o oranda gelişecektir. Her karmaşık beceri birçok alt süreçten oluşur ve bu süreçlerin her birinin zihinde iz bırakması söz konusudur.

Birbiriyle ilişkili bireysel izler topluca bir izler sistemi oluştururlar. Hafıza da algı ve öğrenme sürecinde olduğu gibi, anlamlı ve bütüncül olma eğilimi vardır. Bir başka deyişle anlamlı bilgiler hafızaya kolay yerleştirilirken yabancı bilgiler anlamlı veya önceden bilinenlere benzer hâle getirilerek kaydedilmeye çalışılır ve böyle hatırlanır (Bilge, 2013).

Unutma

• Geriye getirmedeki başarısızlık nedeniyle unutma: Geriye getirme (hatırlama) için verilen ipucu, bellekteki temsilciye (orjinal biçime) ne kadar benzerse, o kadar iyi bir ipucudur ve hatırlamayı sağlar. Bunun aksine bellek izinden ne kadar farklı ise o kadar zayıf bir ipucudur ve hatırlamaya yardım etmez (Senemoğlu, 1997).

Aşağıdaki şekilde a, b ve c’de geriye getirmede etkili ve etkisiz ipuçları verilmiştir. Yukarıdaki ipuçları güçlü ipuçlarına, aşağıdakiler ise zayıf ipuçlarına örnektir.

• İz sistemindeki bozulma nedeniyle unutma: Zaman içinde, kötü örgütlenmiş bir iz sisteminden iyi örgütlenmiş bir iz sistemine doğru bir değişme meydana gelir. Bellek izi, temsil ettiği iyi Gestalta; yani basit, iyi örgütlenmiş, dengeli yapıya göre değişmek zorundadır. Başlangıçtaki bellek izi, bu değişim sırasında çok fazla değişirse tüm özelliklerini kaybedebilir. Sonuçta da geriye getirmek için kullanılan ipuçları, ilişki kurabileceği bir örüntü bulamadığından dolayı hatırlama mümkün olamaz (Senemoğlu, 1997).

Kaynak: ATA-AÖF, GESTALT YAKLAŞIMDA ÖĞRENME, Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇİFTÇİ