Batınilik Nedir? (İçrekçilik)
İslam’da Kur’an ayetlerinin bilinen anlamlarının dışında daha derinde gerçek anlamlarının bulunduğu inancına, batınilik denir. Batınilik, ayetleri buna göre yorumlayan akımdır. Batınilik düşüncesini benimseyen kişiye de Bâtınî denir.
Şiî inancında, Kur’an ayetlerinin derin anlamlarını ancak Allah ile ilişki kurabilen masum imamların bilebileceğine inanılır.
Batı içrekçiliği ile aynı düzeyde bulunan İslam içrekçiliği Bâtınîlik adını taşır. Bu öğretilerde genellikle tanrısal bilgilerin ve kimilerinde herkese duyurulması sakıncalı görünen bilgilerin belli bir kültür seviyesine erişenlerce anlaşılabileceği gerekçesi gizliliği zorunlu kılmıştır.
Aristoteles sabahları seçkin öğrencilerine ve akşamları da halka ders verirmiş, öğrettikleri de ayrı bilgilermiş. Bu anlamda Aristoteles öğretisi de batıni sayılmaktadır.
Batınilik, gerek öğretiye katılmayı ve gerek öğrenme işlemini birtakım biçimlere, törenlere, simgelere bağlar. Öğretilecek gerçeklerin azar azar ve alıştırarak verilmesini gerektirir. Bu yüzden de çeşitli aşama dereceleri kurmak, bunların birinden öbürüne geçebilmek için çeşitli sınavlar tertiplemek zorundadır.
Büyük Türk gizemcisi Şeyh Bedrettin (1337-1420) de bu konuda şunları söylemektedir: “Her bilgi, kendi aşamasında haktır. Gerçek halka daha işin başında söylenirse ya yollarını sapıtırlar (s. 140), ya da gerçeği söyleyeni suçlarlar. Halk ve hak (gerçek), ortalama bir yolla ve ayrı ayrı gözetilerek birbirlerine alıştırılabilirler. Ama herhalde halk, hak ve hakikate alıştırılmalıdır.
Batınilik Nedir?
Gizli olmak, bir şeyin iç yüzünü bilmek anlamına gelmektedir. Her görünenin bir batını, yani iç yüzü vardır. Bu nedenle her açık ifadenin de bir açıklaması söz konusudur.
Dış görünüş sadece hakikatin kabuğudur. Bu nedenle kutsal metinlerin gizli hakikatleri ancak onu idrak edip o simgeleri anlayanlar tarafından açıklanabilir.
Batınilik dini ve siyasi alanda, pek çok kültürde etkileri bulunan bir akımdır.
Batıniliğin kökeni Mecusilik ve Sabiilik gibi eski din ve kültürlerde yer almaktadır. Çağdaş araştırmalara göre ise Yeni Platonculuk ve Yeni Pisagorculuk gibi gnostik fikir akımlarıdır.
Batıni yorumda esas olan, harf sayısına ve sayı değerine göre bir açıklama metodu benimsemektir. Böylece metinlerin gizil anlamları yorumlanmaktadır. Bu nedenle akıl ve duyu verileri Batınilere göre daha geride kalan, oradaki yorumu esas alan bir yaklaşım biçimi temeldir.
Ancak bu düşünce biçimi ciddi eleştirilere de konu olmuştur. Özellikle duyu ve akıl verilerinin paranteze alınması ve bu nedenle de sorgulamaya açık bir alan oluşturması Batıniliğin eleştirilen yönünü oluşturmaktadır. Düşünce sahasında açıklık ve aleniyet geride bırakılıp gizlilik esas alındığı zaman insanların bu fikirleri anlama ve anlamlandırma süreçleri de istismara açık hâle gelmektedir.
Video Anlatım: Batınilik Nedir?
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım