Felsefe hakkında her şey…

Gottlob Frege’nin Anlam ve Gönderim Kavramları

05.11.2019
3.070

“a=a” gibi bir özdeşlik ifadesinde bir sorun yoktur. Ancak, “a=b” biçiminde yazılan bir özdeşliğin nasıl olup da doğru kabul edilebileceği bir sorun teşkil etmektedir.

1892 yılında yazdığı “Über Sinn und Bedeutung” başlıklı makalesinde Frege, anlam ve gönderimi, bir ifadenin işaret etme biçiminde belirleyici olan iki farklı cihet olarak sunmuştur. Frege, ilk aşamada özel adların gönderiminden söz etmiştir. Söz konusu adı taşıyan nesnenin kendisi, adın gönderimini oluşturur. Ancak daha sonra , gönderimi ad dışındaki ifadeler için de kullanmıştır. Örneğin, Frege’ye göre bir önermenin (haber tümcesinin) gönderimi, söz konusu önermenin doğruluk değeridir. Önermenin anlamı ise söz konusu önermenin açıkladığı düşüncedir. Bir ifadenin anlamı ise gönderim yapılan nesnenin sunum biçimi olmaktadır.

Frege’nin de tartıştığı bir örneği ele alalım: Sabah Yıldızı, Akşam Yıldızı’dır. Burada sabah ve akşam saatlerinde göğün belli bir bölgesinde gözlemlenen gök cisminin sırasıyla Sabah Yıldızı ve Akşam Yıldızı olarak adlandırılması ve daha sonra astronomların bu cismin bir ve aynı cisim olan Venüs gezegeni olduğunu keşfetmelerine gönderme yapılmaktadır. Sabah Yıldızı ve Akşam Yıldızı farklı ifadeler olmaları itibariyle farklı anlamlara sahiptir. Oysa her ikisinin de gönderimi bir ve aynı dır. “Sabah Yıldızı, Akşam Yıldızı’dır.” önermesi, farklı anlamlara sahip iki ifadenin gönderimleri aynı olduğu için doğru olmaktadır. Burada da tartışılan “Sabah Yıldızı” ve “Akşam Yıldızı” ifadeleri belirli betimleyiciler olarak da anılmaktadır.

Belirli betimleyicilerin, özel adlara benzer şekilde gönderimlerinin bulunup bulunmadığı; gönderimin anlama dayalı olmasının gerekip gerekmediği; bir başka deyişle, adların ve ifadelerin doğrudan gönderim yapıp yapmadığı; dilden bağımsı z anlamların bulunup bulunmadığı; Frege’nin ele aldığı türde özdeşliklerin zorunlu olup olmadığı vb. konular Russell’dan Wittgenstein’a, Quine’dan Kripke’ye pek çok analitik felsefeci tarafından tartışılmıştır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...