Engel kanunu veya Engel yasası

Engel yasası ya da Engel kanunu; gelir düzeyi arttıkça gıda harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının azalmasıdır. Bu kanuna göre bir aile ne kadar yoksulsa o ailenin toplam harcamaları içerisinde gıdaya ayrılan oran o kadar artmaktadır.

1857 yılında Alman istatistikçi Ernst Engel (1821-1896) Saksonya Krallığı’nın üretim ve tüketim şartlarına ilişkin bir çalışma yayınlamıştır. Engel bu çalışmasında gelir ve gıda harcamaları arasındaki ilişkiyi göz önüne alarak ampirik bir kanun ortaya koymuştur. O dönemden itibaren Engel Kanunu olarak bilinen yasa, gelir arttıkça gelirin gıda harcamaları için ayrılan oranının azaldığını söylemektedir. Kanunun ortaya çıkış sürecinde yaklaşık 200 Belçikalı işçinin bütçelerine ilişkin gözlemler üzerinde yapılan değerlendirmeler kullanılmıştır. Daha sonraki zaman dilimlerinde kanunun diğer harcama kalemleri üzerinde oluşturduğu sonuçlara ilişkin formulasyonlar da ortaya çıkmıştır (Houthakker, 1957: 532).

Asgari düzeyde gelir ihtiyaçlarının belirlenebilmesi için hane halkı bütçelerinin Avrupa çapında toplanmaya başlanması 19. yüzyıl ortalarına kadar uzanmakta; bu nedenle de bu bütçelerin ve ihtiyaçların temel odağında gıda tüketimleri yer almaktaydı (Ilmonen vd. 2011: 1). Sosyolog Frederic Le Play ve bir istatistikçi olan Ernst Engel, ailelerin gelirleri ve harcamaları, bütçeleri üzerine detaylı analizler gerçekleştirmeye başlamışlardır (Ilmonen, 2011: 75). Bu analizler; gelir arttıkça, bu gelirden gıdaya harcanan oranın azalması yönünde (Ilmonen, 2011: 1) Engel Yasası olarak bilinen, analiz edilen gelir düzeyi ve gıda harcamaları arasındaki ilişkiyi ortaya koyan, günümüzde de halen geçerli olan bir (Aykaç, 2018: 106) yasadır. Bir diğer ifadeyle Engel Yasası gelir düzeyi arttıkça gıda harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının azalmasıdır (Aykaç, 2018: 106).

Engel yasası, hane halklarının tüketime ilişkin diğer tüm unsurlarda esneklik yapabilirken yalnızca gıda harcamalarında esneklik gösteremediği varsayımı üzerinden hareket etmektedir (Ilmonen, 2011: 75).