Herakleitos ve Parmenides, evreni duyumlarımızla mı yoksa akıl ile mi kavradığımızı araştırmışlardır. Demokritos’un bu iki filozofun görüşleri arasındaki ara yerde bulunduğunu söyleyebiliriz.

Ona göre bilgilerimiz duyu organlarımız aracılığı ile bize ulaşır, fakat duyu organlarımızın ulaştırdığı bu bilgilerin güvenilirliği konusunda bizi ancak akıl aydınlatır, akıl yönlendirir. Aklın en çok güvenilir bulduğu duyum ise dokunma duyumudur. Demokritos’un evreni, her şeyden önce, dokunma duyumuzun bize tanıttığı evrendir. Bu evren atomlardan oluşur. Atomlar serttir, şekli vardır ve uzayda yer kaplar. Biz nesnelerin sertlik ve şekillerini dokunarak algılarız. Dokunma duyumu bize nesnelerin gerçek niteliklerini tanıtır. Görme ve işitme duyumlarımız bize ancak görünüşler evrenini tanıtırlar. Görme duyumu konusundaki Demokritos’un ortaya koyduğu varsayım Orta Çağ’ın önemli bir bölümünde etkili olmuştur.

Demokritos; gözde, dışındaki nesnelerin görüntülerinin oluştuğunu görmüş ve bu görüntünün nesnelerden ayrılarak göze girdiği kanısına varmıştır. Nesnelerin kendisinden koparak göze gelen şey, nesnelerin imajıdır (hayali). Oysa dokunma duyumuz doğrudan nesnelerin kendisini algılar. Görme duyumuz ise nesnelerin kendisini değil de ancak onların görüntülerini algılamamızda aracılık yapar.

DEMOKRİTOS’A GÖRE BİLGİYE ULAŞMANIN YOLU

Demokritos, düşüncenin oluşmasında bilgiye iki yoldan ulaşıldığını düşünüyordu. Ona göre bilgiye duyularımızla ve mantığımızla ulaşırız. Ona göre bilgiye ulaşmanın en doğru yolu, mantıktır. Mantıkla ulaşılan bilgiler karar alırken kullanmamız gereken bilgilerdir. Duyularımızla elde ettiğimiz bilgiler ise karartılmıştır. Dolayısıyla duyulara dayanarak karar verirsek yanılabiliriz.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı, Ernst von Aster’in Ders Notları, “Dünyayı Değiştiren Düşünürler”, Sadık Usta