Dehriyye Nedir, Ne Demektir?

Dehriyye, evrenin yaratıcı olmaksızın ezeli ve ebedi olduğunu savunan maddeci felsefe akımıdır. Dehriye ekolü İslam dünyasında ateist ve materyalist düşünceyi temsil etmektedir.

“Dehriyye” sözcüğünün kökünde yer alan “dehr” terimi, mutlak zaman anlamına gelmektedir. Dehr’in dehri’ye dönüşmesi ise Kur’an’da yer alan Casiye Suresi 24. ayetle ilişkilendirilmektedir. Bu ayette şu ifade yer almaktadır: “Dediler ki hayat ancak yaşadığımızdan ibarettir. Ölürüz ve yaşarız, bizi ancak zaman (dehr) helâk eder.”

Bu görüşte olan filozoflara göre her şeye varlık veren doğa, her şeyi yok eden ise zaman‘dır. Zaman evrende bozuluşun aracıdır. Yalnızca evrenin kalıcılığını ve yaşanılan dünya dışında bir gerçeklik olmadığını savunan bu filozoflara Dehriyyeci denilmektedir. Bu filozofların en çok tanınanı ise İbnü’r Ravendi’dir (827-911).

İbnü’r-Râvendî

MS 8. yüzyıldan itibaren daha çok eski İran kültürüne bağlı olup maniheist inançları yaşatmak isteyen entelektüeller ile Brahmanizm’den etkilenerek peygamberlik ve din kurumunu reddeden çevrelerde taraftar bulan dehrî felsefeye ilgi duyan tabipler ve bilginler de olmuştur. Dehrî felsefenin İslam düşünce tarihindeki en dikkat çeken temsilcisi yukarıda da bahsettiğimiz üzere İbnü’r-Râvendî’dir.

İlgili konu: Ravendi Kimdir?

Râvendî “Ki-tâbü’t-Tâc” ve “ez-Zümürrüd” adlı eserlerinde âlemin ezeli olduğunu ve onun ötesinde manevi de olsa hiçbir varlığın bulunmadığını savunmuş, insanın akıldan başka bir kılavuza ihtiyacı olmadığı iddiasıyla peygamberlik, mucize, din ve ibadetlerin anlamsız, gereksiz olduğunu ileri sürmüştür (Altıntaş, 1994: 107-109; Kutluer, 1996a: 29-68).

Video Anlatım: Dehriyye Nedir?

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı