Cogito Bilgisi Nedir?
Descartes, sahip olduğu tüm bilgi alanlarından bu şekilde kuşku duyduğu sırada, artık hiçbir biçimde kuşkulanamayacağı bir gerçeklikle karşı karşıya kaldığının farkına varır.
Bu gerçeklik, kuşkulanmakta olduğu edimidir. Bu durumda “her şeyden kuşkulanabilirim ama kuşkulanmakta olduğumdan kuşku duyamam” yargısını öne sürer.
Bundan dolaysızca ortaya çıkan sezgisel sonuç; kuşkulanabilmek için var olması gerektiği sonucudur. Bunun üzerine, “kuşkulanmak düşünmenin bir türüdür, düşünmek için var olabilmek gereklidir” der ve o ünlü önermesini dile getirir; “Düşünüyorum, o halde varım (cogito, ergo sum).”
Descartes için, bu kendi varlığının, var oluşunun bilgisi açık ve seçik bir bilgidir, çünkü zihnine doğrudan doğruya verilmektedir ve ayrıca sınırı da bellidir; bu varoluş, onun düşünen varlığının, düşünen beninin varoluşudur; bedenselliği ile ve daha başka şeylerle hiçbir ilişkisi yoktur. Böylece Descartes için düşünen bir varlığının, bir beninin olduğu bilgisi açık seçik bir bilgi olarak, sezgisel-intuitif olarak ulaşılan bir bilgidir. Bu nedenle kesin bir gerçekliktir. Böylece Descartes kendisinden hiçbir biçimde kuşku duyulamayacak olan aksiyomatik bir bilgiye ulaşmış olur.
Artık bundan hareketle tüm bir evren sistemini oluşturacaktır. Kendisi bu cogitonun -düşünen varlığının, tinsel tözünün- bilgisi için “bir Arşimet noktası” betimlemesini yapar. Çünkü bu açık ve seçik bilgi tüm öteki doğruluklar ya da gerçeklikler için bir kaldıraç görevi görecektir. Bu düşünen ben, tinsel töz sürekli olarak düşünen töz, kuşkulanmak, algılamak, imgelemek, akıl yürütmek ve bunlar gibi birtakım düşünme edimleri ile kendisini var kılan bir tözdür. Bunlar farkında olunan edimler yani bilinç edimleridir. Yani düşünen töz bir tür bilinç akışıdır. Descartes bu tinsel töze “res cogitans” adını verir. Bu tinsel töz yer kaplamayan ama sadece düşünen, bilinç edimleri üreten bir tözdür.
Descartes her şeyden kuşku duymuş fakat sonunda kuşku duymakta olduğundan kuşku duyamayacağı sonucuna varmıştır. Şüphe etmek bir düşünme edimi olduğu, düşünmek için de var olmak gerektiği için sonunda o ünlü önermesini dile getirmiştir; “düşünüyorum, o halde varım”
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı