Çatışmacı Yapısalcılık Nedir?

Coser çatışma kuramı içinde ele alınmakla birlikte, çalışmaları işlevselciliğe oldukça bağımlı özellikler gösterir. Coser, yapısal işlevselci kurama bağlı olmakla birlikte, bu kuramın toplumsal hayatın önemli bir boyutunu oluşturduğuna inandığı toplumsal çatışmayı incelemeyi ihmal etmesini her zaman eleştirmiş ve bir bakıma yapısal işlevselciliği çatışmacı kuramla birleştirmeye çalışmıştır.

Coser önemli toplumsal ilişkilerin anlaşılmasında merkezî bir öneme sahip olmasına rağmen çatışmanın içinde bulunulan dönemdeki Amerikan sosyologları tarafından neredeyse tamamıyla göz ardı edildiğini belirtir (Coser, 1956: 7). Coser’e göre, “üstün körü bir inceleme bile çağdaş Amerikan sosyologlarının çatışmayı bir araştırma konusu olarak ihmal ettiklerini açıkça gösterir” (Coser, 1954: 16).

Coser özellikle “Parsons’un ‘statik’ denge modelini eleştirmiş ve çatışmanın yıkıcı ve parçalayıcı olmaktan ziyade toplumun varlığını sonsuza kadar koruyacak bir denge sağlama aracı olabileceğini savunmuştur (Swingewood, 1998: 290). Öte yandan, Coser çatışmanın çok önemli olmakla birlikte, uzlaşma/konsensüs kadar önemli olamayacağını vurgulamış (Wallace &Wolf, 2004: 151), böylelikle bir anlamda yapısal işlevselciliğe bağlılığını ifade etmiştir.

TOPLUMSAL ÇATIŞMANIN İŞLEVLERİ

Coser, “Toplumsal Çatışmanın İşlevleri” (1954) adlı çalışmasında çatışmanın toplumda her zaman var olduğunu ve sadece “parçalayıcı”, “negatif ” bir faktör olmadığını, grup ya da kişiler arası ilişkilerde bireylerin gruptan çekilmelerini önleyerek grup sınırlarının korunmasına katkıda bulunma gibi önemli işlevlere sahip olduğunu dile getirir. Bu çalışmasında Coser, toplumsal çatışmanın mutlak anlamda yıkıcı bir etkiye sahip olduğu ve toplumsal ilişkilerde her zaman bir dengesizlik durumu oluşturduğu yönündeki inancın son derece yetersiz yorumlara yol açacağına dikkat çeker.

Öte yandan Coser’a göre çatışmanın işlevleri üzerine odaklanmak çatışmanın belirli biçimlerinin yıkıcı olduğunu inkar etmek anlamına gelmez. Ancak, kendisi çatışmanın hep olumsuz işlevleri üzerine yoğunlaşan bir analizi biraz daha dengeli kılabilmek için çatışmanın işlevlerine odaklandığını belirtmektedir (Coser, 1956:8). Böylelikle Coser yapısal işlevselcilik tarafından ihmal edilen çatışmanın yapısal işlevselci bakış açısından olumlu işlevlerinin analiz edilmesini sağlayarak bir anlamda bu yaklaşımın eksik kalan kısmını tamamlamaya çalışır.

Toplumsal Çatışmanın İşlevleri çalışmasında Coser çatışmanın farklı işlevlerinden söz etmekle birlikte en çok grup birliğinin ve kimliğinin oluşması, korunması ve sürdürülmesi üzerindeki rolü üzerinde yoğunlaşır (Coser, 1956: 8). Bu çalışmasında Coser, özellikle toplumsal yapının oluşmasında ve korunmasında yapısal işlevselciliğin vurguladığı değerler birliğindeki konsensüsün önemini kabul etmekle birlikte yapının çatışma aracılığıyla da oluşturulup korunabileceğini, başka bir deyişle konsensüsün yanı sıra çatışmanın da toplumsal yapı ve düzenin korunması açısından olumlu bir işleve sahip olduğunu göstermeye çalışır.

Coser’in toplumsal çatışmayı analiz ederken özellikle Georg Simmel’in formel sosyoloji geleneğine bağlı kaldığı bilinmektedir (Swingewood, 1998: 290). Simmel’in çatışma analizinden oldukça etkilenen Coser, Amerikan sosyologlarını da çatışmayı Simmel’in bıraktığı yerde terk etmekle eleştirir (Coser, 1956: 16). Coser özellikle George Simmel’in çatışmayı karşılıklı bir etkileşim sürecinde bir sosyalleşme biçimi olarak gören yaklaşımından etkilenir (Coser, 1956: 31). Buna göre yapısal gereksinimleri gereği hiç bir grup tam bir uyum hâlinde olamaz, grup oluşumu (formation) konsensüsün olduğu kadar çatışmanın da ürünüdür ve bu açıdan çatışma, grup oluşumunda önemli bir toplumsal işleve sahiptir.

Coser çatışmayı çözümlerken George Simmel’in çatışma üzerine olan görüşlerinden oldukça etkilenmiş ve çatışmanın toplumsal yarar sağlayabileceği yönündeki düşünceyi büyük ölçüde Georg Simmel’in Çatışma adlı klasik eserini yeniden formüle ederek geliştirmiştir.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3781, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2595