Berkeley’in Tasarım Kuramı

Berkeley, Locke’un adcılığını radikalleştirir. Locke, insan zihninin, tümel kavramları oluşturmak için çok sayıda nesnenin ortak yanlarını soyutladığını belirtir.

Ona göre tümeller insan zihinde oluşturduğunu düşünür. Berkeley ise tümel idelerin anlama yetisince türetilmiş adlar olduğu düşüncesini yadsır. Hatta daha da ileri giderek tümellerin zihinde bile bulunmadığını savunur. Bunun yerine, tümelleri açıklamak için Berkeley tasarım kuramına başvurur.

Tasarım kuramı uyarınca, zihinde her hangi biri bireyselle ilişkilendirmeden bir tümeli canlandırmak, söz gelimi olduğu gibi 3 ya da olduğu gibi üçgen canlandırmak olanaksızdır. Dolayısıyla bir tümel her zaman somut bir bireyselle ilişkili düşünülür. Zihinde canlandırılan her zaman tikel şeydir. Bu tikel ide ile idenin olanaklı tüm durumları tasarlanır. Berkeley’e göre ideler duyusaldır. İdeler duyular yoluyla elde edilir. Berkeley’in radikal deneyciliği tümellerin reddedilmesiyle sonuçlanır. Sonuç olarak cisimsel dünya kullanımdan düşer.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM