Toplumsal Gelişmenin Ögeleri Nelerdir?

1. Ekonomik Büyüme: Toplumsal gelişmenin en önemli ögelerinden biri ekonomik büyümedir. Bir toplumda ekonomik gelişme ve ekonomik büyüme ile birlikte sosyal ve kültürel seviyede de olumlu değişiklikler oluyorsa o toplum gelişiyor demektir. Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş bir ekonomik gelişmedir. Mevcut ekonomide elde edilen gelirin kalkınma hızının artması ise ekonomik büyümedir.

Ekonomik büyüme, toplumsal gelişmenin temeli olduğundan her ülke, ekonomik büyümeyi sağlama çabası güder. Ekonomik büyümeyle birlikte halkın yararlanabileceği mal ve hizmet miktarı ve dolayısıyla kişi başına düşen millî gelir artar. Millî gelir artışı sürekli olursa ve adaletli dağıtımı sağlanırsa ülkedeki insanların yaşam düzeyleri yükselir. İletişim, okuma oranı, gezi gibi etkinliklerle toplum sorunları hakkında bilgilenme, manevi değerler çevresinde bütünleşme kolaylaşır. Bu da toplumda ortak bilinç, inanç ve hareketin gelişmesini sağlar. Ekonomik büyüme arttıkça ülkede yeni yatırımlar da artar. Böylece, ekonomik büyüme ve dolayısıyla toplumsal gelişme süreklileşir.

Bir toplumdaki ekonomik gelişme sosyal yönden gelişme ile tamamlanamıyorsa o ülkeye gelişmiş denemez. Örneğin kişi başına düşen millî gelirin yüksek olduğu bir toplumda eğer çocuk ölümleri oranı yüksekse, ekonomide ihtiyaç duyulan eğitilmiş, uzmanlaşmış insan gücü yetiştirilememişse, kadın en doğal insan haklarından bile yararlanamıyorsa, ülkenin zenginleri ve yöneticileri ülkelerine yatırım yapmak yerine kendi lüks yaşamlarına devam ediyorlarsa toplumsal gelişmeden söz edilemez.

2. İnsan Hakları, Demokrasi, Hukukun Üstünlüğü: Toplumsal gelişme için sadece ekonomik büyüme yeterli değildir. Toplumsal gelişmenin gerçekleşmesi için toplumun yönetim biçiminin demokratik olması, hukukun üstünlüğü ilkesinin benimsenmesi ve insan haklarına dayanması gerekir. Yaşama hakkı başta olmak üzere düşünce ve inanç özgürlüğü, eğitim ve sağlık hakkı, konut dokunulmazlığı, özel hayatın gizliliği, seçme ve seçilme hakkı, seyahat özgürlüğü vb. hak ve özgürlükler anayasa ile güvence altına alınmalıdır.

3. Orta Tabakanın Genişlemesi: Toplumlardaki alt, orta ve üst tabakalar arasında farklılaşmanın azalması, çok sayıda insanın orta tabakada yer alması toplumsal gelişme açısından önemlidir. Gelir düzeyi ne yüksek ne düşük sayılabilecek her meslekten insanı içine alan orta tabakanın büyümesi orta tabaka genişlemesi olarak ifade edilir. Alt tabaka ile üst tabaka arasında dengeleme işlevi gören orta tabakanın genişlemesi ile sınıfsal çatışmalar ve gerilimler azalır, demokratik tartışma ve uzlaşma olanakları artar, adil bir gelir dağılımı sağlanır, dikey hareketlilik artar. İnsanlar zengin-yoksul, eğitimli-az eğitimli, saygın-az saygın gibi uç noktalarda özellikler taşımadıklarından toplumsal birlik ve bütünlük daha kolay sağlanır.

Kısaca özetlemek gerekirse toplumsal gelişme sadece ekonomik büyüme ile değil, bir toplumdaki fertlerin ortak duyguları, değerleri paylaşması, aralarında iletişimin, dayanışmanın yüksek olması millî, dinî ve manevi değerler etrafında bütünleşmesi ile sağlanır. Akılcı düşünmek, önyargılı olmamak, insana yalnızca insan olduğu için değer vermek, bireylerin hak ve özgürlüklerine saygılı olmak, kendisi gibi düşünmeyen ya da kendinden olmayan insanları hoşgörüyle karşılayabilmek, ötekileştirmemek gibi özellikler toplumsal gelişmenin olmazsa olmaz koşullarıdır.

Kaynak: MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI, Sosyoloji 1 kitabı.