Toplum felsefesi, sosyal hayatın felsefi olarak incelenmesidir.

Felsefe önemlidir; çünkü bizi en çok neyin ilgilendirdiği üzerine kafa yormaya yöneliktir. Günümüzde pek çok insan için en önemli mesele de toplumsal meselelerdir. Cinsel kimlik, ırkçılık, engelli hakları veya kültür tarihinin yarattığı toplumsal etkiler ve bunları kamusal alanda nasıl ortaya çıktığı gibi konuların hepsi toplum felsefesi alanının içeriğini oluşturur.

Toplum felsefesi anlamlı toplumsal değişime katkıda bulunur. Toplumsal cinsiyet çalışmaları, ırk ayrımcılığı incelemeleri ve engelli birey hakları üzerine yapılan araştırmalar gibi alanlarda toplum felsefesini görmek mümkündür. Toplum felsefesi aynı zamanda felsefenin bilinen alanları olan metafizik, epistemoloji ve değerler felsefesi ile de ilişkilidir. Irk, toplumsal cinsiyet ya da engellilik hakkında fikir ürettiğimizde, bunun ne olduğunu, gerçekten var olup olmadığını; altta yatan biyolojik gerçeklikle nasıl bir ilişkisi olduğunu ve ayrımcılığın bunun bir bileşeni mi yoksa devam eden varlığının bir sonucu mu olduğunu bilmek isteriz.

Bunlar soyut içeriksel sorular olsa da toplum felsefesi bunları gelişigüzel bir biçimde sormaz. Bunları ortak toplumsal hayatımızı daha iyi anlamak ve onu geliştirmek için bunları sorgularız. Bu da sorulara verilecek cevapların önemli olduğu anlamına gelir. Demek ki doğru cevaplara ulaşmaya çalışmalıyızdır. Ve en az bunun kadar önemli olan bir diğer husus da cevaplarımızı değişim yaratmak için en iyi konumda olan kişilere açık ve etkili bir şekilde iletmemiz gerektiğidir.

Toplum felsefesnin üzerinde düşündüğü bazı sorular şunlardır:

• Topluluk içinde nasıl birlikte yaşayabiliriz?
• Birbirimiz hakkında ve birlikte başka şeyler hakkında nasıl bilgi sahibi oluruz?
• Sosyal pratiklerimiz insan toplulukları yaratmak için nasıl çalışır ve bu işleyişi kavramak neden önemlidir?

Bu konularda yapılacak akıl yürütmeler ırk, toplumsal cinsiyet, cinsellik, engellilik ve sınıfsallık gibi toplumsal örgütleme biçimlerine odaklanır. Bu kategorilerin anlaşılması, bunların ne olduğu, nasıl var olduğu, neyi bilebileceğimizi ve ne yapmamız gerektiğini nasıl etkiledikleri gibi sorgulamalar sosyal adalet mücadelesi için önem arz eder.

TOPLUM FELSEFESİ NEDİR?

Toplum felsefesi, toplumun ve sosyal olayların özü ve anlamı üzerinde yapılan felsefe araştırmalarıdır. Toplumun özü ve nasıl olması gerektiği üzerindeki felsefe öğretilerine toplum felsefesi denir.

Toplum felsefesi ayrıca sosyal felsefe olarak da anılmaktadır. Sosyal felsefe olarak da anılan toplum felsefesi, sosyal davranışları konu alan felsefe dalı olarak tanımlanmaktadır. Toplum felsefesinin konuları ele aldığı alan çerçevesinde son derece geniş kapsamlıdır. Bu konu ağı kişisel görüşlerden yasaların meşruluğuna, sosyal sözleşmeden devrimi oluşturan kriterlere, günlük eylemlerden bilimin kültür üzerindeki etkisine, insan demografisindeki değişikliklerden arı kovanındaki toplumsal düzene kadar birçok konuyu içine almaktadır.

Toplum felsefesi sosyal dünyamızı inceler ve sosyal dünya içindeki kimliklere, ilişkilere ve güç yapılanmalarına eğilir. Bazı toplum felsefeleri toplumsal dünyamızı neyin oluşturduğu ile ilgilenir; ırk, cinsiyet ya da sınıf gibi toplumsal çeşitliliklerin ne olduğunu irdeler.

Toplum felsefesi ayrıca, örneğin toplumsal ilişkilerin veya güç dinamiklerinin kendimize ve dünyaya dair deneyimlerimizi (fenomenoloji), bilgi arama pratiklerimizi (toplumsal epistemoloji), dilimizi ve kavramlarımızı (uygulamalı dil felsefesi) veya bilişimizin özellikle toplumsal yönlerini etkileme biçimlerini analiz eder. Ayrıca, tüm bu yönlerin hem arkadaşlık grupları veya aile yapıları gibi resmiyetten uzak hem de iş yeri veya evlilik gibi resmî kurumlar olmak üzere toplumsal yapılarla nasıl etkileşime girdiğini de kapsar.

Çoğu toplum felsefesi, sosyal dünyamızı daha iyi bir duruma getirmek için bir şeyleri nasıl değiştirebileceğimizi göz önünde bulundurarak yapılır. Irkçılık karşıtı ve feminist felsefeyle uğraşan teorisyenlerin aklında genellikle bu amaç vardır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım