Felsefe hakkında her şey…

Francesco Petrarca Kimdir?

04.11.2019
Francesco Petrarca Kimdir?

Francesco Petrarca, 20 Temmuz 1304 ila 19 Temmuz 1374 tarihleri arasında yaşamış olan döneminin en büyük bilgini sayılan, hümanizmin kurucu babası olarak anılan İtalyan düşünür ve şairdir.

Francesco Petrarca, dönemin büyük şairlerinden birisi olarak, Dante ve Boccaccio gibi, modern İtalyan dilinin oluşumuna katkıda bulunmuştur. Ayrıca Orta Çağ için “Karanlık Çağlar” deyimini ilk kullanan kişinin Francesco Petrarca olduğu sıkça söylenmektedir.

Dış dünyaya ve doğaya büyük hayranlık duyan Petrarca, Avrupa’yı dolaşmış ve ilk turist unvanını da almıştır.

FRANCESCO PETRARCA’NIN YAŞAMI

Petrarca, 20 Temmuz 1304’te, Arezzo’da dünyaya gelir. Babası Noter Petracco di Parenzo; annesi Eletta Canigiani’dir. Beyaz Guelfolar hizbinden olan Petracco, 1302’de Floransa’dan sürülmüş, Arezzo’ya sığınmıştır. Petrarca’nın babası, papalığın yeni merkezi Avignon’a taşınır; ailesi ise Carpentras’a yerleşir.

Petrarca, dönemin seçkin hocalarından Convenevole da Prato’dan dilbilgisi dersleri alır. Bu arada erkek kardeşi Gherardo dünyaya gelmiştir (1307). Petrarca, 1316’da Montpellier Üniversitesinde hukuk öğrenimine başlar, ama klasik kültüre olan ilgisi çok daha yoğundur. Hukuk öğrenimini tamamlamak için 1320’de gittiği Bologna’dan, babasının 1326’da ölümü üzerine, bir daha dönmemek üzere ayrılıp Avignon’a gider. Kardinal Giovanni Colonna’nın özel din görevlisi olarak çalışmaya başlar (1330); bu görevi 1347-1348 yılına dek sürmüş olsa gerektir.

Francesco Petrarca

Francesco Petrarca

1333’de Fransa, Flandre, Brabant ve Rheinland’ı kapsayan bir Kuzey Avrupa yolculuğuna çıkar. Aralık 1336’da Colonna ailesinin konuğu olarak Roma’ya ilk yolculuğunu yapar.

1337’de Vaucluse’de, Sorgue Irmağı kıyısında küçük bir ev satın alır. Gene aynı yıl, evlilik dışı bir ilişkiden ilk oğlu Giovanni dünyaya gelir. De Viris Illustribus’u (Ünlü Erkekler) yazmaya başlar.

1338-1339 yıllarında Africa adlı epik şiirine başlar. Triumphi’yi (Utku Şiirleri) yazma fikri bu dönemde oluşur ve yapıtın “Aşkın Utkusu” bölümünü yazmaya başlar.

Petrarca’nın Edebiyat ve Ahlak Anlayışının Gelişmesi

1340’da hem Paris Üniversitesi, hem Roma Senatosu Petrarca’ya şairlik tacını önerir. Sanatçı, Roma’yı seçer. 1341’de Napoli’ye gider, Kral Roberto’nun huzurunda üç gün süren bir sınavdan geçer ve 8 Nisan günü gösterişli bir törenle başşairlik tacını giyer.

1341-1342 yıllarında Africa’nın ilk taslağını bitirir; Utku Şiirleri’ne devam eder. 1342’nin Şubat ya da Mart ayında Provence’a gitmek üzere yola çıkar. 1342-1343’de Vaucluse ve Avignon’da yaşar. Canzoniere’nin ilk biçimini hazırlar. Kızı Francesca dünyaya gelir. Secretum Meum’un (İç Dünyam) ilk biçimini yazar. Rerum Memorandarum Libri’ye (Unutulmaz Şeyler) başlar.

1343’te Napoli şehrinin yerle bir oluşuna, normalde dingin olan limanda her geminin batışına şahit olmuştur.

Yeni Bir Anlayışa Doğru (1346-1353)

Vaucluse’de yaşadığı 1346-1347 yıllarında De Vita Solitaria’yı (Yalnız Yaşam) yazar. Bucolicum Carmen’in (Çoban Şiirleri) bazı eklogalarını kaleme alır. 1347’de kardeşi Gherardo’yu Montrieux’de ziyaretinin ardından De Otio Religioso’yu (Dinsel Huzur) yazar. Cola di Rienzo’nun Roma Cumhuriyeti’ni yeniden canlandırma girişimine destek vermek için Roma’ya doğru yola çıkar; girişimin başarısızlıkla sonuçlandığını öğrenince (Aralık 1347), Cenova’da kalır, oradan Verona’ya doğru yola çıkar.

Kara Veba’nın hüküm sürdüğü 1348 yılının Ocak ayında Verona’dadır. Mart ayında Parma’ya döner. 19 Mayıs’ta, Laura’nın ve aralarında Kardinal Colonna’nın da bulunduğu pek çok dostunun ve koruyucusunun ölüm haberini alır. Veba ve birçok dostunu yitirmesi, onu “Ölümün Utkusu”nu yazmaya yönlendirir.

Francesco Petrarca ve Sevgili Laura’sı...

Francesco Petrarca ve Sevgili Laura’sı…

1350 yılında, Padova’da kısaca Familiares olarak bilinen Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar) derlemesinin ilk mektubunu yazar. Floransa’da Giovanni Boccaccio’yla tanışır; ömür boyu sürecek olan bir dostluğun başlangıcıdır bu. 1351’de Vaucluse’e gelir; De Viris Illustribus ile Canzoniere üzerindeki çalışmalarını sürdürür. Papa sekreterliği görevini geri çevirir ve Avignon’daki papalık merkezine karşı olduğunu vurgular. Liber Sine Nomine (Adsız Kitap) başlıklı mektup derlemesine başlar.

1352’de Familiares derlemesiyle uğraşır; De Viris Illustribus ve Utku Şiirleri üzerinde çalışır. Papa VI. Clemens’in ölümü üzerine papa seçilen VI. Innocentius’un düşmanca tutumu yüzünden, Avignon’dan ayrılmaya hazırlanır.

Petrarca’nın Yaşamının Son Yılları ve Ölümü

Petrarca 1353’te İtalya’ya gelir; artık Provence’a dönmeyecektir. 1354’te De Remediis Utriusque Fortune’yi (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler) yazmaya başlar. Sonbaharda Bohemya Kralı Karl İtalya’ya bir sefer düzenleyerek Roma’da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu tacını giyer. Petrarca, Aralık ayında Mantova’da Karl’la tanışır.

1356’da görevli olarak Karl’ın sarayında kalır. Ağustosun sonuna doğru Milano’ya döner. Canzoniere’nin üçüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar. 1357’de Utku Şiirleri’ni gözden geçirir; Bucolicum Carmen ve De Otio Religioso üzerinde çalışır. 1358’de Canzoniere’nin üçüncü düzenlemesini bitirir. Secretum Meum’u gözden geçirir. Canzoniere’nin yeni, dördüncü düzenlemesi üzerinde çalışmaya başlar.

1361’de oğlu Giovanni’nin vebadan öldüğünü öğrenir. Güz boyunca Familiares’i gözden geçirir ve Rerum Senilium Libri’ye (Yaşlılık Mektupları) başlar.

Eylül 1362’de Venedik’e taşınır. Dükler Sarayı’ndan biraz uzaktaki bir ev karşılığında, ölümünden sonra kütüphanesini olduğu gibi Venedik Cumhuriyeti’ne bırakmayı taahhüt eder. Canzoniere’nin dördüncü düzenlemesini bitirir. Yazdan önce kızı Francesca evlenir. 1363’te Giovanni Boccaccio’yu Venedik’teki evinde ağırlar. “Ünün Utkusu” üzerinde çalışır.

1366’da De Remediis’i bitirir. Familiares’e son biçimini verir. Canzoniere’nin beşinci ve daha kapsamlı bir düzenlemesine başlar. Yıl sonuna doğru Venedik’e döner.

Mart 1367’nin sonunda Padova’ya gider; sonra Venedik’e döner, daha sonra yeniden Pavia’ya doğru yola çıkar. Yolculuğu sırasında, en başarılı polemiğini yazar: De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başka Birçoklarının Bilgisizliği Üzerine). 1370 yılının Mart ayında Arquà’daki yeni evine taşınır.

4 Nisan’da vasiyetnamesini yazar; papanın daveti üzerine Roma’ya giderken, Ferrara’da rahatsızlanıp Padova’ya dönmek zorunda kalır. 1370-1372’de “Posteritati” (“Gelecek Kuşaklara”) mektubunu yazar; bu mektubunda 1351’e kadarki yaşamöyküsünü anlatır.

1373-1374’de Canzoniere’nin yeni bir nüshasını -sekizinci- hazırlar. 1375’de Canzoniere’nin dokuzuncu ve son biçimi üzerinde çalışır. “Edebiliğin Utkusu”nu yazar. 18 Temmuz günü, Arquà’daki evinde ölür. Kendi arzusuna uyularak, Arquà bölge kilisesine gömülür.

FRANCESCO PETRARCA’NIN FELSEFESİ ve ESERLERİ

Francesco Petrarca, aynı zamanda bir akademisyen ve bir mektup yazarıdır. En önemli yapıtları Canzoniere (Şarkılar), ve Trionfidir (Zaferler) olarak bilinmektedir. Bir başka önemli eseri olan Secretum’u (Benim Gizli Kitabım) olabildiğince kişisel, suçluluk duygusu içeren, Augustinus ile imgesel ilişki içinde olan bir diyalog şeklinde yazmıştır. De Vita Solitaria (Yalnız Yaşam Üzerine), yalnızlığı seçerek, derin düşünmeye adanmış bir yaşam biçimini över.

Akademisyenler, Dionigi’ye yazdığı mektupta bir doğa parçasının güzelliğini betimleyişinde estetik beğeninin modern bir tutumunun güçlü biçimde sergilendiğini belirtirlerse de onun bu modern tutumu onda bulunan Orta Çağ ruhunu asla tam olarak bastıramamıştır. Bir Augustinus hayranı olarak onun ruhun üstünlüğü fikrine inanmış, dışsal güzelliklerle sürekli vakit geçirmek yerine ruhun derinliklerine dalmaya yönelmiştir.

Kendi beninden hareket etmek düşünmelerinin kaynağını oluşturmuştur. Ruhun dışında kalan hiçbir şey ondan daha büyük değildir çünkü dış dünyadaki hiçbir doğa güzelliği kendisinin ne olduğunu bilememekte, sadece ruh kendi kendisinin bilincinde olmaktadır. Bu esas üzere ruhun edimlerini, özellikle katı mantıksallığa karşıt olarak ruhun derinliklerindeki doğal duyguları, sevinç ve üzüntüleri betimleme yoluna gitmiştir.

Francesco Petrarca

Francesco Petrarca

Petrarca, insanın kendisini geliştirebilmek için sessizliğe ve yalnızlığa gereksinimi olduğunu, yalnızlığın sanıldığı gibi olumsuz bir şey olmadığını, yaratıcılık ve üretkenlik için gerekli olduğunu savunmuştur. Petrarca, Orta Çağ tutumu olan içe dönüklük ile Rönesans tutumu olan dışa dönüklüğü harmanlayan bir düşünür olarak gerçek bir hümanist tutumu yansıtmaktadır.

Petrarca, felsefi görüşleri bakımından daha çok insanın etik yaşamı üzerinde durmuş, ideal bir yaşam biçiminin temel ilkelerini belirlemeye çalışmıştır. Bu açıdan kendisine Stoa felsefesini örnek almıştır.

İnsan yaşamının sonul ereği olan mutluluk, ruhu dış etkilerden ve iç dürtülerden bağımsız kılmakla sağlanır. Ruhun özgürlük ve dirliği mutluluk demektir. Bunun için dışsal kaygılardan ve isteklerden sıyrılarak, ruhun derinliklerine dalabilmek gerekir. Bu ise bir tür yalnızlığı seçmek demektir. Yalnız yaşam başkalarından kaçmak için değil salt böyle bir etik görev için gereklidir.

Yalnız Yaşam Üzerine” adlı yapıtında bu etik yaşam koşullarını enine boyuna irdelemiştir.

Petrarca’nın Eserleri

Rerum Vulgarium Fragmenta ya da Rime Sparse ya da Canzoniere (Canzoniere ya da Dîvan)
Triumphi ya da I Trionfi (Utku Şiirleri)
Africa
Bucolicum Carmen (Çoban Şiirleri)
Epistole Metrice (Koşuk Mektuplar)
Psalmi Penitentiales (Tövbe Mezmurları)
De Viris Illustribus (Ünlü Kişiler Üzerine)
Rerum Memorandarum Libri (Unutulmaz Şeyler)
Itinerarium ad Sepulcrum Domini (İsa’nın Mezarına Yolculuk)
Secretum Meum (İç Dünyam)
De Vita Solitaria (Yalnız Yaşam)
De Otio Religioso (Dinsel Huzur)
De Remediis Utriusque Fortune (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler)
De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başkalarının Bilgisizliği Üzerine)
Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar)
Rerum Senilium Libri (Yaşlılık Mektupları)
Liber Sine Nomine (Adsız Kitap)Dîvan, çev. Necdet Adabağ (Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002).
Canzoniere, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2002).
Utku Şiirleri, çev. Kemal Atakay (İstanbul: YKY, 2007).

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM)

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...