Din Felsefesinin Temel Problemleri Nelerdir?

Din felsefesinin temel problemleri de diğer felsefe disiplinlerinde olduğu gibi konusunun en önemli tartışma alanlarından birisidir. Din felsefesi genel olarak dinin temel kavramlarını, bu kavramların anlamlarını, insan hayatındaki yerini açıklama ve sorgulama amacını taşır.

Din felsefesi neye, nasıl inanılması gerektiği konusunda kurallar koymaz. Bütün dinleri aynı düzlemde rasyonel biçimde değerlendirir. Din felsefesi genel olarak dini sorgularken bazı kavramları sıkça kullanmak durumundadır. Bunlar; iman, Tanrı, peygamber, vahiy, yaratılış, ibadet, yüce ve kutsal kavramlarıdır.

Bu kavramların her birinin anlamı din felsefesi için bir sorudur. Örneğin;

• “Yüce nedir?”,
• “İbadet nedir?”,
• “İbadet ve iman arasında nasıl bir ilişki vardır?” gibi.

DİN FELSEFESİNİN TEMEL PROBLEMLERİ

İnanç ve İman

İnanç ve iman kavramları çoğu zaman birbiri yerine kullanılmaktadır. Fakat aralarında bazı nüanslar vardır. İnanç dediğimizde akla imanda olduğu gibi güven, inanma, bağlanma gelir. İnanç aynı zamanda bir sistemdir. İçinde ibadet biçimleri, dünyevi kuralları da olan bir sistemdir. İnanç toplumsal bir eylem biçimidir. İman denildiğinde daha çok bireyde ortaya çıkan derin bir bağlılık, kişisel bir inanma duygusu akla gelir. İman daha ziyade kalpte ortaya çıkan bir emniyet ve güvendir.

“İnsan ırkı Tanrı’dan korkmayı bıraktı. Bunun ardından cezası geldi, kendisinden korkmaya başladı. Hayal ürünü olanı arzulamaya başladı ve şimdi de bu kendi hayalinin ürünü olan yaratık karşısında sarsılıyor.”

Kaynak: Paul Strathen, 90 dakikada Kierkegaard (Kirdıgard), s. 80.

Tanrı’nın Varlığına İlişkin Görüşler

Tanrı’nın varlığına ilişkin görüşler.

Teizm (Tanrıcılık)

Teizm, evrenin ve evrende var olan her şeyin bir Tanrı tarafından yaratıldığını, Tanrı’nın evrenin mutlak hakimi olduğunu kabul eder. Bu anlayışa göre Tanrı, evrende mutlak güç sahibi, üstün ve aşkın bir varlıktır. Teizm içerisinde monoteizm (tek tanrıcılık) ve politeizm (çok tanrıcılık) görülmüştür. Ksenophanes, Sokrates, Platon, Rene Descartes (Röne Dekart) teist filozoflardır.

Panteizm (Tüm Tanrıcılık)

Tanrı ile evreni bir, aynı ve özdeş kılan anlayıştır. Bu anlayışa göre, Tanrı’nın evrenden ayrı ve bağımsız bir varlığı yoktur. Panteizm, Tanrı’nın ya doğanın kendisi ya da doğal düzenin bir parçası olduğunu savunur. Panteizmin Tanrı’sı evrendir ya da tüm evrene yayılmış olan Tanrı’dır. Plotinos, Bruno (Bruno), Spinoza en önemli temsilcileridir.

Panenteizm (Kamutanrıcılık)

Tanrı’yı soyut, mutlak ve değişmez gibi yönleriyle evrenin üstünde (aşkın); somut, göreli ve değişen yönleriyle de evrenin içinde (içkin) gören anlayıştır. Panenteizm Tanrı ile evreni özdeş görmez; var olan her şeyin Tanrı’da anlam bulduğunu iddia eder. İslam düşüncesindeki “vahdetivücud” (varlığın birliği) görüşü buna örnek verilebilir.

Agnostisizm (Bilinemezcilik)

Agnostisizm, Tanrı’nın varlığının veya yokluğunun bilinemeyeceğini savunan görüştür. Bu görüşü savunanlar Tanrı’nın varlığı ya da yokluğu hakkında kesin bir hüküm vermezler. En azından bu konuda bilgi sağlayabilecek kesin kanıtların olmadığını düşünürler. Protagoras (Protagoras) ve Huxley (Haklsi) bu görüşün temsilcilerindendir.

Deizm (Yaradancılık)

Deizm, evrenin Tanrı tarafından yaratıldığını kabul eder fakat Tanrı’nın dünyaya hükmedebileceği inancında değildir. Tanrı evreni yaratmış ve sonra geri çekilmiştir. Evrene değişmez kurallar koymuştur. Herhangi bir kitap veya elçi göndermemiştir. Dolayısıyla deizme bir tür peygambersiz tanrıcılık denilebilir. Temsilcileri, J. Locke (Lak), J. J. Rousseau (Ruso) ve Voltaire (Volter) gibi filozoflardır. Deizm, 18. yüzyıl Aydınlanma Dönemi felsefesinin din anlayışıdır.

Ateizm (Tanrıtanımazlık)

Ateizm, teizm karşıtı demektir. Ateizm, evrende üstün bir güç olduğuna dair inançları reddetmiştir. Sadece üstün gücü değil bütün metafizik varlıkları da reddeder. Bu yönüyle ateizm materyalist bir felsefi dizgeye dayanır. F. Nietzsche (Niçe), Karl Marks, Feurbach (Foyırbah), J. Paul Sartre (Sartr) ateist filozoflardır.

Budizm MÖ VI. yüzyılda Goutama Budha (Gotama Buda) tarafından kurulmuş bir inanç biçimidir. Goutama’nın öğretisinin temel hedefi, insanın acı ve ızdıraplardan kurtulup nirvanaya ulaşmasıdır. Diğer dinlerden farklı olarak Budizm’de, herhangi bir Tanrı yoktur.

Büyük dinlerin dünyadaki dağılım haritası